Mavzu. Rasmiy-idoraviy uslub va uning uslubiy xususiyatlari Reja

Rasmiy uslubning morfologik xususiyatlari. Rasmiy matnlarning uslubiy 
alomatlari uning morfologiyasi va sintaksisida ham yaqqol ko‘zga tashlanadi. 

---

Masalan, har bir so‘z turkumiga oid so‘zlarning qo‘llanishida o‘ziga xoslik ko‘zga 
tashlanadi. Otlarni olaylik. Umumlashtiruvchi ma‘nodagi otlar faol: bolalar, ota-
onalar, qo‘shin, qurol, aholi, xalq, ishchilar, xizmatchilar, shaxslar, tomonlar, 
saylovchilar, partiyalar, vakillar va hokazo. Otlarning ma‘lum bir qismi rasmiy uslub 
ichidagi janr ko‘rinishlariga mos tarzda qo‘llaniladi. Idoraviy uslubdagi 
ma‘lumotnoma, dalolatnoma, ariza, tilxat, tavsifnoma, bayonnoma singari otlar 
bunga misol bo‘la oladi. Noaniqliklarga yo‘l qo‘yilmaslik maqsadida ular olmoshlar 
bilan almashtirilmaydi: O‘zbekiston Respublikasi o‘z taraqqiyot yo‘lini, o‘z nomini 
aniqlaydi, o‘z davlat ramzlarini: gerbi, bayrog‘i, madhiyasini ta‘sis etadi, o‘z davlat 
tilini belgilaydi. O‘zbekiston Respublikasi davlat mustaqilligining ramzlari 
muqaddasdir (1991 yil 31 avgustda qabul qilingan «O‘zbekiston Respublikasining 
davlat mustaqilligi asoslari to‘g‘risida» gi Qonunning 16 - moddasidan). 
Rasmiy uslubga oid matnlarda fe‘l so‘z turkumidagi so‘z shakllari alohida 
mavqega ega. Masalan, uning o‘timli va o‘timsiz shakllarini olib ko‘raylik. 
Konstitutsiya matnida quyidagi o‘timli fe‘llar uchraydi: amalga oshirmoq, afv 
etmoq, bekor qilmoq, belgilamoq, vakolatlarini saqlab qolmoq, vakolatlarni amalga 
oshirmoq, joriy qilmoq, imzolamoq, kafolatlamoq, rag‘batlantirmoq, saylamoq, 
tayinlamoq, taqdim etmoq, tartibga solmoq, tasdig‘iga kiritmoq, tasdiqlamoq, 
ta‘minlamoq, ta‘sis etmoq, tuzmoq, o‘zgartish va qo‘shimchalar kiritmoq, qilmoq, 
halqilmoq kabi. O‘timsiz fe‘llar esa nihoyatda faol qo‘llaniladi. Bu holat, ayniqsa, 
buyruq, farmoyish, bayonnoma, qaror, dalolatnoma, shartnoma singari hujjatlar 
matnida yaqqol namoyon bo‘ladi: saylanmoq, amalga oshirilmoq, belgilanmoq, 
tasdiqlanmoq, taqdim etmoq, ilova qilinmoq, rasmiylashtirilmoq, taqdim etilmoq, 
qabul qilmoq kabi.