Mavzu. Reja: Asosiy vositalarni turku

Qoldiqli kamayish usulida amortizasiya hisoblash.
Kamayib boruvchi qoldiq usuli aktivdan foydalanish muddatida amortizasiya summasining doimo kamayib borishini ifodalaydi. Ushbu usulda eskirish me’yori asosiy vositalarning qoldiq qiymatiga ko‘paytiriladi. Odatda, bu usulda amortizasiya me’yori ikki hissa qilib olinadi.
2.6.4-jadval
Qoldiqli kamayish usulida amortizasiya hisoblash jadvali
(ming so‘mda)

Yillar	Balans qiymati	Yillik amortizasiya summasi		Qoldiq qiymati
1-yil	50000	(40%x50000)-20000	20000	30000
2-yil	50000	(40%x30000) = 12000	32000	18000
3-yil	50000	(40%x18000)=7200	39200	10800
4-yil	50000	(40%x10800)=4320	43520	6480
5-yil	50000	4480	48000	2000

Jamg‘aril-
gan
amortizasiy
a














Kumulyativ usulda amortizasiya hisoblash. Kumulyativ usul (yillar yig‘indisi usuli)da har yilgi amortizasiya me’yori amortizasiya muddati yakuniga qadar qolgan amortizasiyalanayotgan qiymatning bo‘lagi sifatida belgilanadi. Bo‘lak amortizasiya hisobining tugagunicha qolgan to‘liq yillar yig‘indisini amortizasiya muddatini belgilaydigan yillarning tartib soniga bo‘lib aniqlanadi.
5 yil foydalanish muddatiga mo‘ljallangan asosiy vositalar uchun yillik raqamlar yig‘indisi quyidagicha bo‘ladi:
5+4+3+2+1=15 yil.
2.6.5-jadval

Balans
qiymati Yillik amortizasiya summasn

Jamgarilgan
amortizasiya

Qoldiq qiymati
Kumulyativ usulda amortizasiya hisoblash jadvali
(ming so‘mda)

Ynllar
1-yil	50000	(5/15x48000)=16000	16000	34000
2-yil	50000	(4/15x48000)= 12800	28800	21200
3-yil	50000	(3/15x48000)=9600	38400	11600
4-yil	50000	(2/15x48000)=6400	44800	5200
5-yil	50000	(1/15x48000)=3200	48000	2000

25

Jadvallardan ko‘rinib turibdiki, amortizasiya hisoblashning oxirgi ikki usulida asosiy vositalardan foydalanish muddatining boshida hisoblangan amortizasiya ajratmalari ob’ekt xizmat muddatining oxirida hisoblangan amortizasiya qiymatidan ortiq bo‘ladi.
Ushbu usullar ishlab chiqarishga taallukdi asosiy vositalarni hisoblash uchun qo‘llaniladi, chunki mazkur vositalardan foydalanishning birinchi yillarida samaraliroq foydalaniladi va ta’mirlashga xarajatlar unchalik ko‘p bo‘lmaydi. Keyingi yillarda amortizasiya xarajatlari kamayadi, ta’mirlash xarajatlari esa odatda oshib boradi.
Asosiy vositalar bo‘yicha amortizasiya ajratmalari ular hisoblab o‘tkazilgan hisobot davrida buxgalteriya hisobi va hisobotida aks ettiriladi. Asosiy vositalarning ayrim ob’ektlari bo‘yicha ajratmalar
tegishli summalarni jamgarish yo‘li bilan yoki ob’ektlarning dastlabki qiymatini kamaytirish yo‘li buxgalteriya hisobida aks ettiriladi.
Asosiy vositalarning eskirishini hisobga olish uchun hisobvaraqlar rejasida quyidagi hisobvaraqlar ochilgan;
0211-"Erni obodonlashtirishning eskirishi";
0212-"Moliyaviy lizing shartnomasi bo‘yicha olinib o‘zlashtirilgan asosiy
vositalarning eskirishi";
0220-"Binolar, inshootlar va uzatuvchi moslamalarning eskirishi";
0230-"Mashina va jihozlarning eskirishi";
0240-"Mebel va ofis jihozlarining eskirishi";
0250-"Kompyuter jihozlari va hisoblash texnikasining eskirishi";
0260-"Transport vositalarining eskirishi";
0270-"Ish hayvonlarining eskirishi";
0280-"Ko‘p yillik ekinlarning eskirishi";
0290-"Boshqa asosiy vositalarning eskirishi";
0299-"Moliyalanadigan lizing shartnomasi bo‘yicha olingan asosiy vositalarning
eskirishi".
Ushbu hisobvaraqlarning kreditida asosiy vositalarga hisoblangan va hisoblanayotgan
eskirish summalari ko‘rsatiladi. Hisobvaraqlarning debetida asosiy vositani hisobdan chiqarish paytida unga hisoblangan eskirish summasining hisobdan chiqarilishi aks ettiriladi.
Asosiy vositalarga eskirish hisoblanganida, eskirish summalari xarajatlarga o‘tkaziladi. Eskirish summasi ishlab chiqarish xarajatlariga o‘tkazilganida quyidagicha yozuv qilinadi:
Dt Ishlab chiqarish xarajatlari hisobvaraqlari;
Kt Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi hisobvaraqlar. Agarda eskirish davr
xarajatlariga o‘tkazilsa quyidagicha yozuv qilinadi:
Dt 9420-"Ma’muriy-boshqaruv xarajatlar";
Kt Asosiy vositalar eskirishini hisobga oluvchi hisobvaraqlar.