Mavzu. Reja: Asosiy vositalarni turku

6. Asosiy vositalarga amortizasiya hisoblashning tartibi va usullari.
Buxgalteriya hisobi to‘g‘risidagi qonun hujjatlariga muvofiq soliq to‘lovchi
tomonidan hisobga olinadigan asosiy vositalar va nomoddiy aktivlar ushbu moddaning qo‘llanilishi maqsadida amortizasiya qilinadigan mol-mulk deb e’tirof etiladi.
Amortizasiya asosiy vositaning foydali xizmat muddati davomida amortizasiya qiymatini muntazam ravishda taqsimlash va ko‘chirish ko‘rinishida eskirishning qiymat ifodasidir. Asosiy vositaning amortizasiya qiymati taxmin qilinayotgan tugatilish qiymatini chiqarib tashlagan holda aktivning dastlabki qiymati yeki moliyaviy hisobotlarda ko‘rsatilgan qiymat o‘rnini bosadigan boshqa qiymatning summasidir.
Asosiy vositaning eskirishi bilan amortizasiya o‘rtasida mustahkam aloqa bor. Biroq ular bir xil tushunchalar emas. Eskirish asosiy vositalaridan foydalanish vaqtida ularning texnik ishlab chiqarish xossalarini asta-sekin yo‘qotish jarayonini aks ettiradi.
Amortizasiya ancha murakkab jarayon bo‘lib, iste’mol qilingan asosiy vositalar qiymatini ularning eskirishiga muvofiq ravishda mahsulot tannarxiga, davr xarajatlariga o‘tkazish, iste’mol qiliingan asosiy vositalarning o‘rnini qoplash maqsadida pul fondini jamg‘arish jarayonini aks ettiradi. Demak, eskirish amortizasiyaning dastlabki shart- sharoitidir.
O‘zbekiston Respublikasi Soliq Kodeksining 306-moddasiga binoan soliq solish maqsadida amortizasiya qilinishi kerak bo‘lgan mol-mulk amortizasiyaning quyidagi eng yuqori normalari bilan guruhlarga taqsimlanadi:
2.6.1-jadval

Guruhlar Kichik Asosiy vositalarning Amortizatsiya
19

	3	Neft-gaz omborlari
	4	Kema qatnaydigan kanallar, suv kanallari
	5	Ko‘priklar
	6	Dambalar, to‘g‘onlar
	7	Daryo va dengiz prichal inshootlari
	8	Korxonalarning temir yo‘llari
	9	Qirg‘oqni mustahkamlovchi, qirg‘oqni himoyalovchi inshootlar
	10	Rezervuarlar, sisternalar, baklar va boshqa sig‘imlar
	11	Ichki xo‘jalik va xo‘jaliklararo sug‘orish tarmog‘i
	12	Yopiq kollektor-drenaj tarmog‘i
	13	Havo kemalarining uchish-qo‘nish yo‘llari, yo‘lkalari, to‘xtash joylari
	14	Istirohat bog‘larining va hayvonot bog‘larining inshootlari
	15	Sport-sog‘lomlashtirish inshootlari
	16	Issiqxonalar va parniklar
	17	Boshqa inshootlar
II		Uzatish qurilmalari
	1	Elektr uzatish hamda aloqa qurilmalari va liniyalari	8
			8
	2	Turbina asbob-uskunalari va gaz turbinalari qurilmalari
	3	Elektr dvigatellari va dizel-generatorlar
	4	Kompleks qurilmalar
	5	Boshqa kuch mashinalari va asbob- uskunalari (harakatlanuvchi transportdan tashqari)