Mavzu: ro’zi choriyev hayoti va ijodi. Reja: kirish i-bob. O’zbekiston xalq rassomo ro‘zi choriyev hayoti
Janrlardagi rassom asarlari tasnifi
Download 1.44 Mb. Pdf ko'rish
|
Namuna uchun R.Choriyev
2.2 Janrlardagi rassom asarlari tasnifi
R.Choriev ijodiy yo’nalishlarining e’tiborli tomoni shundaki, ularda kishilarning tabiatga, san’atga, mehnatga munosabatlari ko’zga tashlanadi. Aytaylik Qumqo’rg’on olmalari” kartinasida voyaga yetgan yosh qizlarning qaysimizning olmamiz chiroyli degan muloqotlari, ularning tabiatga, go’zallikka intilishlari aks etadi. Tomoshabin xayolida xalq ijodining go’zal namunasi bo’lmish “Namanganning olmasi” qo’shig’i yangrab, u Choriev qo’llagan ranglar tilida jaranglagandek bo’ladi. Rassom ayni paytda ekspressiv holatlarni ilg’ashga, unga yanada jo’shqinlik xislatlarini qo’shishga ko’proq intiladi. Shu boisdan ham rassom bir suhbatida shunday deb yozgandi: “hatto etyud ishlaganimda ham o’z fantaziyamni qo’shib chizaman. Ba’zi kishilar buni tushunmay, asliga o’xshamay qolibdi-ku, deb ta’na qilishadi”. Etyud -Bo’lajak rassomga, eng avvalo, etyut ishla, deb maslaxat bergan bo’lar edim, - deydi rassom. -Etyud kishi qalbidagi xolatni, tuyg’uni ifoda etadi,-deyydi rassom -Xar bir chizgida, rangda u yashiringan bo’ladi. Uni toppish, tushunish tomoshabindilarga bog’liq. ‘’Kartina, menimcha, bu-simfoniya. Yoki bo’lmasa, avji baxorda qiyg’os gullagan olma daraxtini ko’z oldingizga keltiring. Uning gullari yaproqlari novdalari po`stloqlari bir-biriga o`xshamaydi.Hidlari ham bo`lakcha. Ularni bir tun daraxt o`zida mujassam etgan.Kartinada ham shunday obrazlar, ranglar, yorug`lik va soyalar har xil ularni biror bir g`oya ushlab turadi.Bu esarassomning maqsadida aks etadi’’.(Rassom yon daftaridan) Ro’ziChoriyevning “Amirlikning yemirilishi”kartinasi ko’p bahaslarga sabab bo’lgan.Unda Buxoroda tahlikali kunlarda ro’y bergan voqealar tasvir etilgan,lekin siz nega boylarni miltiq bilan haydab kelayotgan kambag’al yigitni tahlikali holda chizgansiz? Deb so’radim rassomdan. -Nega shunday?,sen nIma deb o’ylaysan, dedi Ro’zi aka. -Menimcha,kechagina boyga qaror bo’lgan bu yigit o’zining mutelik hissini hali yo’qotmagan.Shuning uchun bu obraz tabiiy ishlangan,-dedi bir shoir do’stim. -Ha juda to’g’ri angladingiz,-dedi rassom hursand bo’lib. -San’atkor o’z niyatini asarda manashunday chizgilar orqali berishga intiladi,shuning uchun tomoshabin kartinadagi har bir chizgini etiborsiz qoldirmasligi lozim. “Men Italyan rassomi Renato Guttuzodan XX-asr tasviriy san’atida eng yirik istedod sifatida kimni tan olasiz, deb so’radim”“deb javob qildi rassom.Ular orasida Pablo Pikasso birinchi o’rinda turadi deganimda u bu fikrimga qo’shildi rassom bizlar bilan sizlab emas,o’z bo’stlari orasida rasm bo’lgan odam bilan “sen” lab murojat qildi.U mening har qanday ulkan san’atkor yangi an analar yarata turib,o’zidan oldin o’tgan buyuk rassomlarning yutuqlariga suyandi,degan fikrimga ham qo’shildi.”Lekin faqat an anaga suyanishning o’zi yetarli emas” dedi u.U menga estalik sifatiga qog’ozga suratimni ishlab berdi bu surat hamisha buyuk rassom bilan bo’lgan uchrashuvimizni yodga solib turadi.Uning “Kalibri manzarasi” ”Tomlar” kabi peyzajlari menga juda yopdi(rassom yon daftarchasidan). Portret - Janri eng murakkab janrlardan biri deymiz.To’gri gap.Portretda inson qiyofasi har qanday sharoitda ham oxshatib ishlanishi kerak bu oxshashlik fotodan shubhasiz farq qiladi.Inson qiyofasida,harakatlarida shunday nuqtalari borki,bu aynan obraz uchun hamisha harakterli bo’lib qoladi.Siz shu qonunga hamisha amal qilaszmi? -Portret bu insonning ikkinchi umri,nazarimda portretlarda tirik odamlarning qalbi muhrlanganday tuyuladi.Obrazlarning qanday nafas olayotganini,nma haqida o’ylayotganini,kayfiyatini bilib turaman.Shunda yana to’lqinlanib ketaman.1972- yili tosh portretini ishladm,uni avval ishlagan asarim “Ikrom Akbarov”portreti bilan birgalikda ko’rgazmaga qo’ydim,o’ylagan edimki,odamlar ko’proq bu portretga emas balki odamlarga,san’at shunoslarga “Toq tosh” portreti maqul bo’ldi. U akademik uslubni butunlay inkor qilmadi. Bu xususiyat ayniqsa, uning tematik kartinalari va portretlarida ko’rindi. Xususan, “Marsiya” (“Rekviem”) uchligi, “Birinchilar”, “Qiz bolaning tug’ilishi” kabi janrli va uchlikda ishlangan portretlarida ushbu tamoyillar yanada aniqroq seziladi. Choriev qariyalar va keksa ayollar portretlarini yaratishni yaxshi ko’rardi. Ular bilan uchrashish va suhbatlashish rassomga katta ta’sir ko’rsatadi. Bag’rikenglik va vazminlik, erkinlik va ochiq ko’ngillik va mehr-oqibat timsollarini chekka, xilvat joylarda yashovchi ana shu sodda, oddiy odamlar qiyofasida, ularning yashash tarzida, an’analarida ko’ra oladi. R.Choriev o’z atrofini qurshab turgan muhitdan san’at olamiga loyiq muhim unsurlarni, kerakli fazilatlarni olib kirdi. Musavvir hayotdagi olijanoblik va go’zallikni ko’ra olish, ulardan hayratlanish va zavqlanish orqali asar yaratdi. “Otamning do’sti portreti” ni (1970) R.Chorievning 70-yillar boshida yaratilgan barkamol asarlaridan biri deyish mumkin. Unda Surxondaryo qishloqlaridan birida yashovchi sqariya qiyofasi aks etgan. Cholning endi oq qoralagan qora uzun soqoli, boshidagi oqsalla, janub quyoshida qizargan yuzi, uning Surxon milliy libosi — yo’l-yo’l qizil-sariq yaktagi, undagi mayda kashtali jiyaklar saraton rangiga uyg’unlashtirilgan tabiat manzara, rassomning yorqin va bir-biriga zid bo’yoqlardan ustalik bilan foydalana olganligini ko’rsatadi. Qariyaning olis xotiralar va bugungi hayot shiddatini o’zida mujassam etgan nigohi o’tkir va ma’yus. Uning libosiga faqat etnografiya yoki ranglar tovlanishi uchungina e’tibor berilgan emas, balki tasvirlanuvchining ruhiy olami, yashash tarzini ko’rsatish maqsadida diqqat qaratilgan. R.Chorievning ayrim asarlarida mahobatli xususiyatlar ham ko’zga tashlanadi. Bu aslida Afrosiyob, Varaxsha devoriy suratlariga bo’lgan muhabbat, ularning uslubini yangicha talqin etishga bo’lgan ishtiyoq tufayli tug’ilgan. (“Qumqo’rg’on olmalari”, “Qiz bolaning tug’ilishi” kartinalari). Akademik rassom Rahim Ahmedov yozganidek: “Ro’zi Choriev izlanishlari ko’?lami keng. Rassomning turli janrlardagi asarlarining kompozitsion yechimi rang-barang, texnikasi va uslubi turlicha bo’lishiga qaramay, ularni birdan tanib olish mumkin”. Ro’zi Choriev tabiatan xushchaqchaq, g’ayratli, kuyunchak inson edi. Uning bu kayfiyati ijodiga ham ta’sir etmay qolmagan, albatta. Musavvir iliq ranglarga boy serquyosh Surxondaryo va uning odamlarini mehr bilan tasvirladi. 2000 yilning kech kuzida Turkiyaning Istambul shahrida rassomning ko’rgazmasi bo’lib o’tdi. Ko’rgazma o’tayotgan ayni paytlarda musavvirning “Ko’rfaz”, “Dengiz siri”, “Qirg’oqda” singari qator manzaralari vujudga keldi. Rassom hamisha izlanishda bo’lar, u qaysi bir shaklda chizsam ekan deb o’ylab o’tirmas edi.. Ko’ngli buyurganini qilardi. Ko’ngil — Ro’zi Choriev uchun ulug’ narsa edi. “San’atkor qalbi hamisha yosh bo’lishi kerak”,- degan edi buyuk rassom. Download 1.44 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling