Мавзу: таълимда ахборот технологиялари фанининг предмети, мақсади ва вазифалари режа

Ахборот ўлчовлари. Ахборотни ўлчаш учун ўзига хос ахборот 
миқдорига ва қийматлар хажмига эга бўлган икки кўрсаткич киритилган: 
ахборот микдори I ва кийматлар хажми V.
Ахборотнинг синтактик ўлчови. Қийматлар хажми V хабарда белгилар 
(разряд) сони билан ўлчанади. Турли саноқ тизимларида бир разряд турлича 
узунликка эга бўлганлиги сабабли уларнинг қиймат ўлчов бирликлари ҳам
ўзгаради: 

иккилик саноқ тизимида ўлчов бирлиги - бит (икки разряд) (ахборотни 
ўлчов бирлиги сифатида, яъни 8 битдан иборат бўлган "байт" ўлчов 
бирлиги ишлатилади); 

ўнлик саноқ тизимида ўлчов бирлиги - дит ( ўнлик разряд). 
Ахборот миқдори I ни тизим ҳолатининг ноаниқлик тушунчаси (тизим 
энтропияси)ни кўриб чиқмасдан аниқлаб бўлмайди. Хабарнинг ихчамлик 
коэффициенти (даражаси) Y қуйидаги ифода билан кўрсатилади: 
Y =I/V , бу ерда 0 Ахборотнинг семантик ўлчови. Ахборот маъносининг мазмуни ёки 
ахборотнинг миқдорини семантик даражада ўлчаш учун тезаурус ўлчовидан 
фойдаланилади. Бу ўлчов ахборотнинг семантик хусусиятларини

---

19 
фойдаланувчининг келган хабарни қабул қилиш қобилияти билан боғлайди. 
Бунинг учун фойдаланувчи тезаурус тушунчаси ишлатилади. 
Тезаурус - фойдаланувчи ёки тизим эга бўлган хабарлар тўпламидир. 
Ахборотни семантик миқдорининг нисбий ўлчови сифатида мазмундорлик 
коеффитсиенти C ни
V
I
С

ишлатиш мумкин:
Ахборотнинг прагматик ўлчови. Бу ўлчов бирлик фойдаланувчи қўйган 
мақсадни эгаллаш учун керак бўлган ахборотнинг яроқлилиги билан 
ифодаланади. Парагматик ўлчов ҳам нисбий бўлиб, у ахборотни қайси тизимда
ишлатишга боғлиқдир.
Компьютер ишлов берадиган барча маълумотлар элементлари 
"Ғиштчалар", яъни 0 ва 1 рақамлардан (битлардан) тузилади. Шундан сўнг 
қуйидаги занжир ҳосил бўлади: