Mavzu: Tijorat banklarining foiz siyosati va unga ta’sir qiluvchi omillar Reja: Kirish

Foydalanish ko’lami bo’yicha:

• 
  hududiy milliy va xalqaro kredit bozorlarida qo’llaniladigan stavkalar. Bank foizidan foydalanish mexanizmi o’zida banklar amalga oshiradigan foiz stavkasi siyosatining elementlari majmuini ifodalaydi.
  

Mexanizmning alohida elementlari quyidagilar hisoblanadi:

• 
  foiz darajasini shakllantirish usullari;
  
• 
  foiz stavkalarining differensiyalash mezonlari;
  
• 
  Markaziy bank tomonidan foiz normasini tartibga solish metodlari;
  
• 
  foizlar bo’yicha to’lovlarni o’tkazish va undirish tartibi;
  
• 
  foizning qarz oluvchilar moddiy manfaatlar bilan o’zaro bog’liqligi;
  
• 
  kredit muassasalarining daromadlari va xarajatlarini shakllantirishda foizning o’rni.
  
• 
  Kreditning nominal va real foiz stavkalari mavjud. Nominal foiz stavkasi kredit shartnomasida ko’zda tutilgan foiz stavkalari hisoblanadi.
  

Real foiz stavkasi = nominal foiz stavkasi – inflatsiya darajasi

Foiz Stavka va unga ta’sir etuvchi omillar

• 
  Foiz stavkasi milliy kredit tizimidagi foiz darajasiga bog’liq holda belgilanadi. Jahon bozoridagi raqobatchilik natijasida foiz stavkalarining tez-tez o’zgarishi milliy va mintaqaviy iqtisodiyotda beqarorlik, inflatsiyaning kuchayishi, valuta kursining tebranishi kabilar bilan izohlanadi. Kreditlar bo’yicha foiz stavkalari turli omillar ta’sirida o’zgarib turadi. Ushbu omillarga:
  
• 
  Markaziy bankning qayta moliyalashtirish stavkasi;
  
• 
  Pul bozoridagi talab va taklifning nisbati; (talab oshsa, foiz ortadi, taklif oshsa u kamayadi)
  
• 
  Qarzga olinadigan pulni ishlatishdan kutiladigan naflilik darajasi (ko’proq naf keltirsa, foiz yuqori va aksincha)
  
• 
  Qarzni to’lash muddati va sharti; (qarz uzoq muddatga berilsa va u asta-sekinlik bilan qaytarilsa qarzdor yuqori foizga rozi bo’ladi va aksincha)
  
• 
  Inflatsiya darajasi; (bunda foiz darajasi inflatsiya darajasiga nisbatan to’g’ri mutanosiblikda o’zgaradi)
  
• 
  Pulni qarz berishdan ko’ra boshqa yo’lda ishlatishdan tushadigan daromad; (agar aksiya bo’yicha dividend yuqori bo’lsa foiz pasayadi va aksincha)
  
• 
  Qarz berishning xatar darajasi; (agar qarzning qaytib kelishi kafolatlansa foiz past, agar uni qaytishi shubxali bo’lsa, foiz yuqori bo’ladi)
  
• 
  Xalqaro kredit aloqalarida foiz stavkasiga quyidagi omillar ta’sir qiladi:
  
• 
  kredit manbalari;
  
• 
  kredit qiymatini tartibga solish bo’yicha xalqaro kelishuvlar;
  
• 
  kredit muddati;
  
• 
  inflatsiya sur’ati;
  
• 
  kreditning tijorat operatsiyalariga bog’liqligi;
  
• 
  jahon va milliy bozorda ssuda kapitalining holati;
  
• 
  kreditning ta’minoti sifati;
  
• 
  kredit bo’yicha sug’urta qoplamasining mavjudligi;
  
  • 
    Qarz oluvchining olingan kreditdan kelishilgan muddatda foydalanish majburiyatining mavjudligi;
    
  • 
    Tijorat bitimlariga nisbatan kredit kelishuvi tuzilgan vaqt;
    
  • 
    Kredit va to’lov valutasi;
    
  • 
    Valuta kursi dinamikasi;
    
  • 
    Qarz oluvchi va kreditorning maqomi, nufuzi va moliyaviy holati;
    
  • 
    loyiha riski xarakteri;
    
  • 
    Raqobatdagi takliflarning mavjudligi va hk;
    

1.