Мавзу: Тупроқ органик қисмининг келиб чиқиши, таркиби, ҳоссалари аҳамияти

Tuproqlarning qattiq qismning kimyoviy tarkibi

Tuproqlarda D.I. Mendeleyev davriy tizimining deyarli barcha elementlari mavjud.
O'simliklarni oziqlantirish uchun 19 ta element kerak:
Ca, C, H, O, N, P, S, K, Mg, Fe, Mn, Cu, Zn, Mo, B, Cl, Na, Si, Co
ulardan 16 elementlari (H, C, O tashqari) minerallarga tegishli
Makroelementlar – azot, fosfor, kaliy katta miqdorda o'simliklar uchun zarur
Mikroelementlar –
bor, mis, rux, kobalt, marganets, magniy, oltin gugurt, kaltsiy, molibden, temir, kislorod, vodorod, uglerod
kichik miqdorda o'simliklar uchun zarur

Litosfera va tuproq tarkibidagi kimyoyiy elementlarning o‘rtacha nisbiy miqdori, % hisobida (A.P.Vinogradoy, 1950)

Elementlar	Litosfera	Tuproq	Elementlar	Litosfera	Tuproq
O	47,20	49,0	C	0,10	2,0
Si	27,60	33,0	S	0,09	0,085
Al	8,80	7,14	Mn	0,09	0,85
Fe	5,10	3,80	P	0,08	0,08
Ca	3,60	1,37	N	0,01	0,10
Na	2,64	0,63	Cu	0,01	0,002
K	2,60	1,36	Zn	0,005	0,005
Mg	2,10	0,60	Co	0,003	0,0008
Ti	0,60	0,46	B	0,0003	0,001
H	0,15	5,40	Mo	0,0003	0,0003

Organik moddalar va tuproq unumdorligi

Tuproq organik moddalarining o'rtacha tarkibi

Tuproq florasi va faunasi

• Zamburug’lar va suv o’tlari
• Yomg’ir chuvalchangi
• Makrofauna
• Mezo- va mikrofauna
• Bakteriya va aktinomitsetlar

Tuproqdagi organik moddalar manbai va tarkibi

Tuproqdagi organik moddalar manbai va tarkibi

Tuproqning organik qismi turli xildagi va tarkibdagi organik moddalardan tashkil topgan. Bu organik moddalar o‘simliklar, jonivorlar va mikroorganizmlarning har xil darajada chirigan qoldiqlaridan hamda tuproqning o‘ziga xos moddasi – gumus yig‘indisidan iborat. Gumus murakkab kimyoviy tarkibli azot saqlovchi yuqori molekulyar modda kompleksi bo‘lib, odatda qoramtir tusli va tuproqqa tekis singib ketgan hamda mineral qismi bilan juda mustahkam birikkan holatdadir.
Tuproqning organik moddalari tarkibida doim turli organizmlarning tirik hujayralari va tuproq faunasi (jonivorlari) ham ishtirok etadi. Tuproqda gumusni aniqlashning bevosita usullari yo'q! Odatda, uglerod yoki azot miqdorini aniqlash amalga oshiriladi, so'ngra gumusga aylanadi. Gumus tarkibida taxminan 58% uglerod bor, shuning uchun ugleroddan gumusga aylanish koeffitsienti 1.724 ga teng. Biroq, bu to'liq aniq emas, shuning uchun ilmiy adabiyotlarda gumus tarkibi ko'pincha uglerod va azot miqdori ko'rinishida keltirilgan.