Organik qoldiq
(oqsil, uglevodlar va boshqalar)
Parchalanuvchi Oraliq mahsulotlar (aminokislotalar, monosaxaridlar,
polifenollar)
Mineralizasiya
Co2, H2O, NO3
Mikroorganizmlar oziqlanishi
Gumus moddalar sintezi
Tuproqda gumus (spesifik organik moddalar) ning hosil bo`lishi va u haqidagi asosiy nazariyalar. Tuproqda gumus (spesifik organik moddalar) ning hosil bo`lishi va u haqidagi asosiy nazariyalar.
Tuproqqa tushadigan organik qoldiqlar turli biokimyoviy va fizik-kimyoviy jarayonlar natijasida ularning asosiy qismi oxirgi mahsulotlar (SO2, N2O va oddiy tuzlar)ga qadar oksidlanib minerallashadi, bir qismi esa murakkab o‘zgarishlarga uchrab tuproqning o‘ziga xos gumusli moddalarini hosil qiladi. Bu jarayonga gumusga aylanish deb ataladi.
Gumus hosil bo‘lishi haqidagi dastlabki biologik nazariya asoschisi M.V. Lomonosov hisoblanadi. Olim o‘zining 1761 yilda yozilgan “Chirindining kelib chiqishi haqida” asarida tuproq chirindisi vaqt o‘tishi bilan hayvon va o‘simlik qoldiqlarining chirishi” natijasida hosil bo‘lgan deb ta'kidlaydi. Shu davrda shved olimi I.G.Valerius o‘zining “Dehqonchilikning kimyoviy asoslari” (1761) asarida chirindi haqida dastlabki tushunchani ham beradi. Keyinchalik P.A.Kostichev, L.S.Mayard, V.R.Vil'yams, I.V.Tyurin, M.M.Kononova, D.S.Orlov, L.N.Aleksandrova, L.A.Grishina va boshqalar tuproq gumusi haqida o‘zining nazariyalarini bildirishgan.
Hozirgi kunda O‘zbekiston tuproqlarining gumusli holati bo‘yicha G.M.Sayfutdinova, M.M.Tashqo`ziev, Ye.A.Ziyamuhammedov, M.Faxrutdinova, N.Raupova, N.Shadieva va boshqalar ilmiy tadqiqotlar olib bormoqda.
GUMUS HOSIL BO‘LISh TEZLIGI
Mikroorganizmlar guruxlari tarkibiga
Mikrobiologik faoliyatning intensivli
Oksidlanish-qaytarilish sharoitiga
Tuproq mineral qismining mexanik, mineralogik, kimyoviy tarkibi
Do'stlaringiz bilan baham: |
