Mavzu: Umumiy kollektorli kaskadni loyihalash va uni hisoblash

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI
OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI
NAMANGAN MUHANDISLIK QURILISH INSTITUTI
“Sanoatni axborotlashtirish” fakulteti
“Informatika va axborot texnologiyalari” kafedrasi
“Analog va raqamli sxemotextika” fanidan
KURS ISHI
Mavzu: Umumiy kollektorli kaskadni loyihalash va uni hisoblash

Bajardi:	_____________________________ _____________________________
Komissiya raisi:	_____________________________
A’zolari:	___________________________ ___________________________
Rahbar:	_____________________________

NAMANGAN 2022

MUNDARIJA
Asosiy qism.

1-BOB. Umumiy kollektorli kaskadni loyihalash va uni hisoblash

1.1. Umumiy kollektorli kaskadni tuzulishi
1.2. Umumiy kollektorli kaskadni loyihalash
1.3. Umumiy kollektorli kaskadni hisoblash

I I-BOB. Umumiykollektorli kaskadni loyihalash va hisoblashga asoslangan loyiha ta'minoti
REJA:
2.1 Multisim dasturi haqida umumiy tushunchalar va taxlillar.
2.2 Multisim dasturi yordamida umumiy kollektorli kaskad loyihasini ishlab chqish.
2.3 Dasturdan foydalanish yo’riq nomasi.

Xulosa.
Foydalanilgan adabiyotlar.

Ilova.


Kirish
Intellektuallashtirishning asosiy maqsadi dinamik o'zgaruvchan muhitda moslashuvchan tizimlarni boshqarish qobiliyatini ta'minlashdir. Sifat, tezlik va barqarorlikning zarur ko'rsatkichlarini ta'minlagan holda atrof-muhit. Ushbu maqsadga erishish uchun turli fan sohalarida murakkab ob'ektlar va jarayonlarni aqlli boshqarishning mavjud yondashuvlari, tushunchalari, texnologiyalari, usullari va modellarini takomillashtirish va yangi yaratish zarur.
Ushbu kurs ishning maqsadi yangi ilmiy yo'nalish - intellektual boshqaruvning hozirgi holati va kelajakdagi rivojlanish istiqbollarini ko'rib chiqishdir. Asosiy nazariy va amaliy natijalar ushbu fan sohasi, xususan: taqsimlangan kompyuter muhitida yuqori tezlikdagi dinamik jarayonlarni boshqarish uchun texnologiyalar va algoritmlarni ishlab chiqish, tizimning xaotik xatti-harakatlarini shakllantirish modellarini tuzish, almashinuv sifatini oshirish usullarini yaratish tarmoqqa yo'naltirilgan tizim komponentlari orasidagi ma'lumotlar bo’la oladi.
O'zbekiston Respublikasi Birinchi Prezidenti I.A.Karimovning «Bizning yo'lim iz- demokratik islohotlarni chuqurlashtirish va modernizatsiya jarayonlarini izchil davom ettirish yo'lidir» (Toshkent: 0 ‘zbekiston, 2012. - 312 b.) asarida bayon etilganidek, mamlakatning kelgusidagi taraqqiyot konsepsiyasiga muvofiq, ushbu ijtimoiy-iqtisodiy taraqqiyotning eng rnuhim istiqbollari va yo'nalishlarini amalga oshirilishini ta'minlashga moslashish imkoniyatlari, shuningdek, mamlakat iqtisodiyotini modernizatsiyalash va yangilash, islohotlarni davom ettirish va chuqurlashtirish. strukturaviy o'zgartirishlarni amalga oshirishga qaratilgan chora-tadbirlarni ishlab chiqish, strategik investitsion loyihalarni amalga oshirishga faol yondashish, jumladan texnologik jarayonlarni boshqarish va qarorlar qabul qilishini qo'llab-quvvatlashning yuqori samarali tizimlarini yaratish sferasidagi masalalar yoritilgan.
Bugungi kunda inson faoliyatining barcha sohasidagi boshqarish va qaror qabul qilishni qo‘llab-quvvatlashning murakkab masalalarini yechishda sun’iy intellekt usullari va algoritmlarini jadal kirib borayotganligini har kuni kuzatish mumkin. Birinchidan, boshqarish va qaror qabul qilishning intellektual tizimlari sinfiga bo'lgan qiziqish bir qator sabablar bilan izohlanadi. Masalan, an'anaviy axborot texnologiyalari talab etiladigan boshqarish sifatini ta'minlab bera olmaydi, chunki ular obyektga ta’sir etayotgan barcha noaniqliklarni hisobga olmaydi. Ikkinch idan. avtomatik boshqarish nazariyasi potensiali zamonaviy axborot-texnologiyalari hamda ma'lumotlar va bilimlarga ishlov berish texnologiyalari orqali imkoni boricha kengaytirilgan bo'lishi mumkin. Boshqarishning intellektual texnologiyalarini kelgusidagi rivojlanishi ijro etish sathida ham maqsadga muvofiq harakatlarni va xulqni tashkillashtirish bosqichida ham yuqori foydalanish tavsiflari va kengaytirilgan funksional imkoniyatlarga ega bo'lgan mukammal texnik tizimlarni amalga oshirish imkonini beradi. Ushbu darslikda boshqarish va qaror qabul qilishning yuqori samarali intellektual tizimlarini qurish va amalga oshirislming ilmiynazariy asoslari tizimlashtirilgan holda bayon etilgan. 6 Birinchi bobda hisoblash intellekti va uning tashkil etuvchilariga umurniy tavsif berilgan. Bunda hisoblash intellekti mashinali intellektning yuqori koeffitsiyentli tiziniining asosi sifatida ko’rsatiladi. Noaniq mantiq nazariyasining asosiy qoidalari bayon etilgan. Neyrokompyuting – tadrijiy hisoblash, xaos nazariyasi hamda hisoblash intellekti asosida sintezlanadigan gibrid tizimlar ko‘rib chiqilgan. Ikkinchi bob avtomatik boshqarishning intellektual tizimlariga bag'ishlangan. Unda noaniq mantiq usullari va algoritmlari asosida boshqarishning intellektual tizimlarini qurishning umumiy tamoyillari bayon etilgan. shuningdek ushbu bob tarkibida noaniq, neyron va neyro-noaniq avtomatik rostlagichlari bo‘ lishi nazarda tutiladigan intellektual boshqarish tizimlarini tahlil qilish va sintezlashning usullari ham ko'rib chiqilgan. Keying bosqichda jarayonlar va ishlab chiqarishni boshqarishning intellektual inson-mashina tizimlarini qurishga bo'igan yondoshuvlar bayon etilgan va noaniq hamda yumshoq ekspert tizimlarning imkoniyatlarini solishtirish amalga oshirilgan. Texnologik jarayonlarni boshqarishning '‘aqlli’' tizimlariga alohida e'tibor qaratilgan. Nazorat, diagnostika va boshqarish tizimlarini tahlil qilish va sintezlashning neyrotarmoqli texnologiyasi tahlil qilingan. So’ngra taqsimlangan intellektual tizimlarga bag‘ishlangan. Unda atrof-muhitni nazorat qiluvchi va unga ta'sir ko'rsatuvchi aqlli borliq deb tushuniladigan intellektual agentga ta ’rif berilgan. Bunda ularning xulqi ratsional bo'lib, ular tushunishga, ularning ta’siri esa doimo asosiy maqsadga erishishga yoLnaltirilgan bo'ladi. Ular xuddi robotlardek yoki qurilgan dasturiy tizimlar kabi boiishi mumkin. Multiagent tizimlarni qurishning asosiy tamoyillari va intellektual agentlarning bir-biri bilan o ‘zaro ta’siri masalalari bayon etilgan. Noaniq chiziqli, nochiziqli va dinamik dasturlash asosida qarorlarni ko'p mezonli qabul qilishga alohida e’tibor qaratilgan hamda noaniq ko'p mezonli va guruhli qarorlar qabul qilish usullari va algoritmlari ko'rib chiqilgan. Shuningdek, nomukammal, aniqlanmagan, noaniq va interval axborotli qarorlar qabul qilish masalalari ham ko'rib chiqilgan.
Bugungi kunda qarorlar qabul qilishni talab etadigan ko'p sondagi yangi masalalar yuzaga kelgan bo’lib. ularni yechish uchun zarur bo'igan bilimlar mohiyati va hajmi bo'yicha ham yetishmaydi. Shu bilan birgalikda bu masalalar - barcha tizimlarni loyihalashning asosi bo'lib. ular barcha bilimlarga tayanadi. Shundan kelib chiqqan holda, zaruriy bilimlarning to'la yoki qisman yo'qligi o'rtasidagi tafovutni yangi bilimlarni olish va loyihalashning usullari, algoritmlari va texnologiyalarini ishlab chiqish yo'li bilan bartaraf etish mumkin. Ekologik balanslangan va chiqindisiz texnologiva asosidagi murakkab avtomatlashtirilgan ish lab chiqarish. mikro va nanorobotlar, o'zgaruvchi strukturali o'zini-o'zi tashkil etuvchi biotexnologik tizimlar, multiagent tizimlar, insonning noaniq omiliga ega bo'igan ijtimoiy-texnik tizimlar kabi boshqarish obyektlarining yangi sinflarini paydo bo'lishi. shuningdek atom va gidroenergetik stansiyalardagi texnogen halokatlarning oqibatlarini bartaraf etishning zaruriyati - bularning barchasi birgalikda olinganda loyihalanayotgan va fovdalanilayotgan boshqarish va qaror qabul qilish tizimlarining intellektuallik salohiyatini oshirish zaruriyatini yuzaga keltirdi. Bunday holat "Texnologik jarayonlar va ish lab chiqarishni avtomatlashtirish". "Texnologik jarayonlarni boshqarishning axborot-kommunikatsiya tizimlari” va "Metrologiya, standartlashtirish va sertifikatlashtirish" va shu kabi mutaxassisliklari bo'yicha magistrlar tayyorlashning o'quv rejalariga "Boshqarishning intellektual tizimlari va qaror qabul qilish" nomli yangi fanning kiritilish zaruriyatini yuzaga keltirdi. Afsuski. mamlakatimiz va xorijdagi adabiyotlarda boshqarish va qaror qabul qilishning intellektual tizimlarini qo’llash va ulardan 8 foydalanishning nazariy va amaliy masalalari qisman yoki tarqoq holda yoritilgan. Universitetlardagi ta’lim dasturlari esa sanab o'tilgan masalalarni yuzaki yoritib o'tgan yoki umuman ularni ко4rib o'tishni nazarda tutmaydi. Bu ma'lumotlar boshqarish va qaror qabul qilishning intellektual tizimlarini loyihalash va ulardan foydalanish bo'yicha mamlakatimiz va xorij tajribalarining to'planmaganligi bilan tushuntiriladi. Natijada, amaliyotda murakkab texnologik jarayonlar va ishlab chiqarishni boshqarishning yuqori samarali tizimlari, jumladan. boshqaruv qarorlarini qabul qilishni qo'llab-quvvatlovchi tizimlar ham yetarli darajada amalga oshirilmaydi.
Inson faoliyatining turli sferalarida keng namoyon etilgan an’anaviy sun’iy intellekt tizimlari, jumladan, ekspert tizimlar ham ko'pincha neyron tarmoqlar asosida amalga oshirilgan va hisoblashning bunday asosi yaratilayotgan tizimlarning samaradorligini cheklab qo‘ygan. Bugungi kunga kelib, nafaqat ma’lumotlarga belgili ishlov beradigan neyron tarmoqlar asosidagi, balki axborotlarga noaniq ishlov beradigan. tadrijiy hisoblash. noaniq assotsiativ qoidalar, belief-tarmoqlar, genetik algoritmlar. sun’iy hayot (artifical live), biologik hisoblashlar (biological computing), neyron hisoblashlar (neural computing) va shu kabilar asosidagi amaliy sun’iy intellekt tizimlari (SIT) ning soni oshib borayotganligini kuzatish mumkin.