Mavzu: Uzatmalar. Topshirdi: Zaripov Sanjar. Qabul qildi

2-§. Uzatmalarning asosiy parametrlari
Quyidagilar uzatmalarning asosiy parametrlari deyiladi:
ђ— uzatmaning foydali ish koeffitsienti (qisqacha f.i.k. deb yoziladi);
i — uzatish soni.
Bu parametrlarni aniqlash uchun harakat yo‘nalishi o‘zgaradigan a) va harakat yo‘nalishi o‘zgarmaydigan b) uzatmalarni ko‘rib chiqamiz. Uzatishlar soni quyidagi formuladan topiladi.

Bu yerda n1 — yetakchi valning aylanishlar soni;
n2 — yetaklanu vchi valning aylanishlar soni. Yetaklanuvchi valdagi quvvatning yetakchi valdagi quvvatga nisbati f.i.k. deyiladi
3-§. Friksion uzatmalar
Ishqalanish kuchi vositasida yetakchi valning harakatini yetaklanuvchi valga
o‘tkazadigan uzatma friksion uzatma deyiladi.
Bir-biriga Q kuch bilan siqilgan tekis sirtli ikkita g‘ildirak — kotokdan
iborat uzatma eng oddiy friksion uzatmalardan biri hisoblanadi.
Yetakchi val aylanganda g‘ildiraklar jips joylashgan joyda ishqalanish kuchi Fishq.
paydo bo‘lib, uning ta’sirida yetaklanuvchi g‘ildirak aylanadi.
O‘zaro tik yo‘nalishlarda harakatni uzatish zaruriyati paydo bo‘lganda
konussimon g‘ildirakli friksion uzatmalar ishlatiladi .
Yetaklanuvchi valning aylanishlar sonini o‘zgartirmagan holda yetaklanuvchi
valning aylanish tezligini pog‘onasiz ravishda o‘zgartirish (oshirish yoki
kamaytirish) maqsadida variatordan foydalaniladi .
Demak, variator shunday friksion uzatma ekanki, u ishqalanuvchi vallardan birining radiusini pog‘onasiz o‘zgartirish yo‘li bilan uzatish sonini o‘zgartirish imkonini berar ekan.
Yetaklanuvchi valni surish yo‘li bilan aylanishlar soni o‘zgaradi ,
qo‘shimcha o‘rnatilgan III oraliq o‘qqa o‘rnatilgan g‘ildirak-kotokning vaziyatini o‘zgartirish hisobiga yetaklanuvchi valning aylanish tezligi o‘zgaradi.
Friksion uzatmalar quyidagi afzalliklarga ega:
— tuzilishi oddiy;
— rovon va shovqinsiz ishlaydi;
— uzatish soni pog‘onasiz, bir tekis o‘zgaradi.
Friksion uzatmaning g‘ildiraklari o‘zaro to‘g‘ri chiziq bo‘ylab urinadi. Odatda, bunday sirt kontakt sirti deb ataladi. Kontakt sirtida Q kuchdan kontakt kuchlanishi hosil bo‘ladi.
Amaliy hisoblashlarda ko‘rinishdagi nisbat g‘ildirak enini belgilovchi koeffitsient deb yuritiladi hamda uning qiymati 0,2 0,4 oraliqda olinadi.