Mavzu: vakuumda va muhitlarda elektr toki reja: Metallarda elektr toki
Turli metall yoki yarim о ‘tkazgichlar kontaktlaridan elektr toki о ‘tsa
Download 435.59 Kb. Pdf ko'rish
|
Maruza 15
- Bu sahifa navigatsiya:
- uzunligi bo’yicha temperature gradienti bo’lgan o’tkazgichdan tok о ‘tganda Pel’t’e issiqligiga о’xshash issiqlik ajralishi va yoki yutilishi kerak
Turli metall yoki yarim о ‘tkazgichlar kontaktlaridan elektr toki о ‘tsa,
tokning yo’nalishiga bog’liq ravishda shu konaktda issiqlik yutiladi va yoki ajraladi. Bu issiqlik miqdori quyidagi formula bilan ainqlanadi. Q = П ∙ I ∙ t . Bunda П-Pel’t’e koeffitsienti, I-tok kuchi va t-tokning o’tib turish vaqti. Pel’t’e hodisasi quyidagicha tushuntiriladi. Agar zaryad tashuvchilar ikki metall kontaktidan o’tib, kichik energiyali (chiqish ishi nisbatan katta) metallga tushsa, ortiqcha energiyani kristall panjaraga beradi, natijada kontakt qiziydi. Aks holda energiya yutiladi. Pel’t’e effektidan foydalanib, xonalarni isitish yoki sovutish mumkin. Tomson effekti.Termodinamika mulohazalari asosida Vilyam Tomson (Kelvin) 1856 yilda uzunligi bo’yicha temperature gradienti bo’lgan o’tkazgichdan tok о ‘tganda Pel’t’e issiqligiga о’xshash issiqlik ajralishi va yoki yutilishi kerak degan fikrni ilgari surdi. Bu gipoteza tajribada tasdiqlanib, Tomson effekti nomini oldi. Uning matematik ifodasi quyidagicha: t I Т Т K Q m m ) ( 1 2 bunda К m -Tomson koeffitsienti bo’lib, uning qiymati materialning tabiatiga bog’liq. Odatdagi sharoitda ayrim suyuqliklar elektr tokini o‘tkazsa, ayrimlari esa o‘tkazmaydi. Toza suyuqliklar, distillangan suv, kerosin, mineral yog‘lar elektr o‘tkazmaydi.Tuzlar, kislotalar, ishqorlar elektr tokini yaxshi o‘tkazadi. O‘zidan elektr tokini o‘tkazuvchi suyuqliklar elektrolitlar deb ataladi. Distillangan suv elektr tokini o‘tkazmaydi, chunki unda zaryad tashuvchi erkin zarralar yo‘q. Agar unga ozroq osh tuzi (NaSl) solinsa, tuzni suvda erishi natijasida uning neytral molekulalari musbat va manfiy ionlarga parchalanib, zaryad tashuvchi erkin zarralarni hosil qiladi. Neytral molekulalarning ionlarga ajralishi hodisasi elektrolitik dissotsiatsiya deyiladi. Na + Sl - Na + +Sl - Cu ++ SO 4 -- Cu ++ + SO 4 — Dissotsiatsiya natijasida eritmada musbat va manfiy ionlar hosil bo‘ladi. Musbat ionlarni asosan metallar, manfiy ionlarni esa metallmaslar, ya’ni kislota qoldig‘i, organik modda asoslari hosil qiladi. Elektr maydon kuchlanganligi ta’sirida eritmadagi musbat va manfiy ionlar tartibli harakat qilib, dreyf tezlikka ega bo‘ladi. Elektrolitdagi ionlarning dreyf tezligi ( ) maydon kuchlanganligi E ga proporsionaldir. =u E (8) bunda u – ionning harakatchanligi. Elektrolitdan o‘tayotgan tok kuchining zichligi - j , elektr maydon kuchlanganligi E ga proporsionaldir. j =γ E (9) bunda γ – elektrolitni solishtirma elektr o‘tkazuvchanligi bo‘lib, u ionlarning konsentratsiyasi – n ga, musbat va manfiy ionlarning harakatchanligi (u + va u - ) ga bog‘liqdir. Γ= en(u + va u - ) (10). Ionlarning konsentratsiyasi n- eruvchi modda molekulalarining to‘liq konsentratsiyasi – n 0 ga proporsional bo‘lib, n=α n 0 (11) ko‘rinishida yoziladi. Bunda α – proporsionallik koeffitsienti bo‘lib, uni dissotsiatsiya koeffitsienti deyiladi. Eritmaning ekvivalent konsentratsiyasi – η erigan modda molekulasi konsentratsiyasi n 0 ning Avagadro soni N A ga nisbatiga teng η= A N n 0 (12) Ionning elementar zaryadi e ning Avagadro soni N A ga ko‘paytmasi Faradey soni F=e N A (14 ) ga teng bo‘ladi. Elektrolitdan elektr toki o‘tganda elektrolitlarda modda ajralib chiqish hodisasi Download 435.59 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling