Мавзу: Ўзбек халқ афсона ва ривоятларини қиёсан ўрганиш

Топшириқ

• Афсоналарда тотемизм ва фетишизмга алоқадор тушунчаларнинг образлантирилишига мисол келтиринг?!

Афсона ва ривоятларда ўсимликлар, ҳайвонлар ва қушлар образи

• Ўсимликлар ва дарахтлар образи: жийда, чинор, гужум, тол, терак, тут, арча, ёнғоқ…
• 5. Ҳайвонлар образи: туя, бўри, от, ит, ҳўкиз, илон ва ҳоказо...
• 6. Қушлар образи: Анқо қуш, Симурғ, Ҳумо, бойўғли, сўфитўрғай, каптар, қалдирғоч, қарға, олашақшақ, булбул...

Афсоналарда сеҳрли предметлар образининг талқини

• Тилсимланган пичоқ
• Сеҳрли олма
• Сеҳрли узук
• Сеҳрли таёқ ёки ҳасса.
• Сеҳрли нарвон кабилар учрайди ва ҳ.к.

Савол

• Афсона ва ривоятларда реал образлар, тарихий шахслар тимсолининг бадиий талқини қандай берилади?

Афсона ва ривоятларда учрайдиган реал ҳаётий образлар

• Подшо
• Чўпон
• Деҳқон
• Кампир
• Чол
• Боғбон
• Савдогар
• Бой
• Бахши
• Бола ва ҳ.к.

Афсоналарда учрайдиган тарихий образлар

• Искандар Зулқарнайн (“Тириклик суви”)
• Қусам ибн Аббос “Шоҳи Зинда”
• Ибн Сино (“Илон заҳри”)
• Аҳмад Яссавий (“Оқомон ва Қорамон”)
• Абомуслим (“Абомуслимтепа”)
• Амир Темур (“Амир Темур ғори”)
• Алишер Навоий (Навоий ва Булбул”) ва бошқалар.

Афсоналар сюжетининг етакчи мотивлари

• қаҳрамоннинг тутинган фарзанд ёки шогирд бўлиши (“Жамилжон”, “Амир Темур ғори”;
• ғаройиб тарзда ҳомиладор бўлиш мотиви (“Қирғизлар”, “Чингизхон”);
• болаларни адаштириб келиш мотиви (“Аждарҳо болалар”);
• ғаройиб отга эга бўлиш мотиви (“Ҳазорасп”, “Дулдулотлаган”;
• эпик ҳомийларга эга бўлиш мотиви (“Нурота”, “Биби Сешанба”);
• душманни лақиллатиб, устидан ғалаба қилиш мотиви (“Имомқулихон”);

давоми

• эврилиш мотиви;
• туш мотиви;
• демонологик персонажларнинг инсонга ошиқлиги мотиви
• синов мотиви;
• кесилган бошнинг думалаб кетиши мотиви;
• ўгайлик мотиви (“Оймома билан Зумрад”);
• жазо бериш ва жазолаш мотиви;
• хабар мотиви ва ҳ.к.