Mavzu: Zig’ir, jun, tabiyiy ipak. Sun’iy tolalar. Tolalarning tuzilishi, asosiy turlari, olinish xossalari Reja: Zig’ir tolasi Jun tolasi Sun’iy yasalgan tola Sintetik tolalar haqida malumot Sadenov. J

Kudryash zig’ir poyasi. Kudryash zig’ir poyasi unchalik yuqori o’smaydigan (bo’yi 30—35 sm) tanasining eng past qismidan boshlanuvchi qisqa va mustahkam shoxchali o’simlikdir. Kudryash zig’ir poyasida dolgunes zig’ir poyasiga nisbatan 20—30 barobar ko’p urug’ ko’sagi bo’ladi. SHuning uchun ham undan yog’ olish uchun ko’proq foydalaniladi. Kudryash zig’iri asosan o’rta Osiyoda etishtiriladi.

Mejeumok zig’ir poyasi. Mejeumok zig’ir poyasi asosan o’zining xususiyatlariga ko’ra «dolgunes» va «kudryash» zig’ir poyalari oralig’idadir. Uni asosan yog’ olish uchun va qisman tolasini olish uchun o’stiriladi.

1.8-rasm. Zig’irning guli.

Umuman zig’ir etishtiradigan davlatlarda 22 dan ortiq zig’ir navlari ekiladi (1.8-rasm). Bulardan ko’p tarqalgan navlari Orshanskiy-2, Smolenskiy,Pskovskiy-359, Mogilevskiy, K-6, VNIL-17, Progress, Tomskiy-10, Ukrainskiy-2 va hokazolar.

Jun. Qo’y, echki, tuya va boshka turdagi xayvonlar sirtini koplab turuvchi tolani jun deb ataladi. Xayvonlar sirtidan qirqish yoki ularni tuk tashlash jarayonidan yigiladigan junlarni tabiiy, teri sirtidan kirib yigiladigan junlarni esa zavodda tayyorlangan yoki yulma jun deb ataladi. Jun matolar kiykimini va jun laxtaklarini titish asosida yigirilgan junni esa tiklangan yoki, notugri talkin etib sun’iy jun deb xam yuritiladi. Dunyoda yigiladigan jun tolasining uchdan bir kismini Avstraliya, ikkinchi urinda Mustakil davlatlar xamdustligiga kiruvchi respublikalar (Rossiya, Kozogiston, Kirgiziston, Ukraina, Uzbekiston, Turkmaniston, Ozarbayjon va boshkalar) , uchinchi urinda YAngi Zellandiya va Argentina turadi. Avstraliyadan keyin nomlari kayd etilgan davlatlarning jun tolasi yigishdagi ulushi taxminan 65-66 foizni tashkil etadi.