Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Fizik xossalari. Glukoza shirin ta’mli, rangsiz kristall modda, suvda yaxshi eriydi. Suvdagi eritmasidan u kristall gidrat C₆H₁₂O₆ · H₂O holida ajratib olinadi. Lavlagi shakariga qaraganda uning shirinligi kam.
Kimyoviy xossalari. Monosaxarid (glukozalar) ning gid- roksil gruppalari alkil galogenidlar (metilyodid, etilyodid va boshqalar) yoki alkilsulfatlar (dimetilsulfat) bilan o‘zaro reaksiyaga kirishganda oddiy efirlar hosil bo‘ladi.

CH₂OH
H ^O H
H

3
5CH I

CH₂OCH₃
H ^O H
H

ÎH H
HÎ
-5HI
ÎH
CH₃Î
ÎCH₃
H
ÎCH₃

H OH
H OCH₃

- glukopiranoza - pentametilglukopiranoza
Monosaxaridlar tarkibidagi gidroksil gruppalarining vodo- rodlari kislota qoldiqlari bilan almashinib, murakkab efirlar hosil qiladi. Masalan, glukoza sirka angidridi ta’sirida penta asetil glukozaga o‘tadi.
Glukoza bromli suv oksidlanganda (CaCO₃ (bo‘r) ish- tirokida hosil bo‘ladigan HBr ni neytrallovchi) glukon kislota hosil bo‘ladi.
O‘pka, burun va me’da-ichakdan qon oqishida qon to‘x- tatuvchi vosita sifatida glukon kislotaning kalsiyli tuzi (kalsiy glukonat) qo‘llaniladi.
CHO COOH COO^—
H — C — OH H — C — OH H — C —OH

2

2
Br + H O
_Ca2+
_Ca2+

HO —C —H  HO — C— H 
H — C — OH H — C — OH
H — C — OH H — C — OH
CH₂ OH CH₂OH
HO—C— H
H — C — OH
H — C — OH
CH₂OH ₂

glukoza glukon kislota kalsiy glukonat

Glukozaning bijg‘ishga moyilligi bor, fermentlar ta’sirida uch xil bijg‘ish kuzatilishi mumkin:

1. 
   spirtli bijg‘ish:
   

C₆H₁₂O₆  CH₃—CH₂OH + 2CO₂
etil spirt

2. 
   sut kislotali bijg‘ish:
   

C₆H₁₂O₆  2CH₃—CHOH—COOH
sut kislota
d) moy kislotali bijg‘ish:
C₆H₁₂O₆  C₃H₇COOH + 2H₂ + 2CO₂
moy kislota
Qo‘llanishi. Glukoza qimmatli ozuqa mahsuloti. U a’zolarda murakkab biokimyoviy o‘zgarishlarga uchraydi, natijada foto- sintez jarayonida yig‘ilgan energiya ajralib chiqadi. Glukozaning oksidlanish jarayonini soddalashtirilgan holda quyidagicha ifodalash mumkin:
C₆H₁₂O₆ + 6O₂ = 6CO₂ + 6H₂O + Q
Bu jarayon bosqichma-bosqich sodir bo‘ladi, shuning uchun energiya sekin ajraladi.
Glukoza a’zolarda oson hazm bo‘lgani uchun, u tibbiyotda quvvat beruvchi dori sifatida ishlatiladi. Glukoza qandolat- chilikda ham keng qo‘llaniladi (marmelad, konfet, praniklar va boshqalar tayyorlanadi).
Saxaroza. Disaxaridlar gruppasida eng katta ahamiyatga ega bo‘lgan modda saxarozadir, u lavlagi shakari ham deyiladi. Saxarozaning empirik formulasi C₁₂H₂₂O₁₁.