Maxsus, kasb-hunar ta’limi

Kimyoviy xossalari. Etilen va uning gomologlarining kimyoviy xossalari, asosan, ularning molekulalarida qo‘sh- bog‘lar bo‘lishi bilan belgilanadi. Ular uchun biriktirib olish, oksidlanish va polimerlanish reaksiyalari xosdir.
Biriktirib olish reaksiyasi. 1. Etilen va uning gomologlari galogenlar bilan reaksiyaga kirishadi. Ular bromli suvni rangsizlantiradi:
H₂C = CH₂ + Cl₂  CH₂Cl— CH₂Cl
1,2-dixlormetan

2. 
   Vodorodning birikishi ham xuddi shunday bo‘ladi (etilen va uning gomologlarini gidrogenlash):
   

t, katalizator
H₂C = CH₂ + H₂  H₃C — CH₃
etilen etan

2. 
   Etilen sulfat yoki ortofosfat kislota va katalizatorlar ishtirokida suvni biriktiradi (gidratatsiya reaksiyasi):
   

t, p, katalizator
H₂C = CH₂ + HOH CH₃ —CH₂ — OH
etilen etil spirt
Bu reaksiyadan sanoatda etil spirt olishda foydalaniladi.

2. 
   Etilen va uning gomologlari vodorod galogenidlarni ham biriktiradi.
   

Etilen yorug‘ alanga berib yonib, uglerod (IV) oksid va suv hosil qiladi:
C₂H₄ + 3O₂  2CO₂ + 2H₂O
Ishlatilishi. Etilen etil spirt, polietilen olishda ishlatiladi. U issiqxona havosiga ozroq miqdorda qo‘shilganda mevalarning (pomidor, sitrus mevalar va b.) yetilishini tezlashtiradi. Etilen va uning gomologlaridan ko‘pgina organik moddalarni sintez qilish uchun kimyoviy xomashyo sifatida foydalaniladi. Etil- xlorid tibbiyotda mahalliy tinchlantiruvchi vosita sifatida ishlatiladi.

9.5 Alkinlar

Asetilen qatoridagi uglevodorodlar molekulasida uchlamchi bog‘ bo‘ladi. Ularda metan qatorining ayni uglevodorodlariga nisbatan 4 ta vodorod atomi, etilen qatoridagiga nisbatan 2 ta vodorod atomi kam. Ushbu qator uglevodorodlarining birin- chi vakili asetilen bo‘lib, uning tuzilishi HC  CH dir. Asetilendagi vodorod boshqa alkil radikallar bilan almash- tirilganda molekulasida uchlamchi bog‘li gomologik qator hosil bo‘ladi. Bu qatorning ikkinchi a’zosi CH₃—C  CH; uchin-
chisi CH  C—CH₂CH₃ va hokazo.