Maxsus pedagogika

Ibrat-namuna usuli yordamchi maktablarda yaxshi samara beradi. Ibrat- 
nam una usuli deganda biz o'quvchilarga ijobiy nam unalar ko‘rsatish yo‘li 
bilan tarbiyalashni tushunamiz. Bunda o ‘qituvchi, tarbiyachining namunali 
xatti-harakati axloqiy tarbiyaning jonli misoli bo‘lishi kerak, hech narsa 
yosh bolalarning qalbiga 
0
‘qituvchining ta ’siridan kuchli ta ’sir etmaydi.
Axloqiy odatlami tarbiyalash maqsadida turli m azm un va shak'dagi 
o ‘yinlami muvaffaqiyat bilan q o llash m umkin. 0 ‘yin jarayonida fahm - 
farosatga va foydali odatlar bilan bog‘langan harakatlaiga ijobiy munosabatlar 
yaratiladi.
Ijtimoiy foydali faoliyatni tashkil qilish orqali bolalarda muhim ichki 
motivlami yuzaga keltirish mumkin. Axloq tarbiyasini amalga oshirishda 
o ‘quvchilami turli jam oat ishlariga tortish, ulami ijtimoiy foydali m ehnat 
bilan shug‘ullantirish, maktabda va oilada o ‘z -o ‘ziga xizmat ko‘rsatish kabi 
ishlarni topshirish, maktab, jam oa xo‘jaligi yoki boshqa korxonalardagi unumli 
mehnatga jalb etish asosiy rol o ‘ynaydi. Bulaming hammasi ulaming xulqi va 
ongiga ta’sir etib, mehnatsevarlik, vatanparvarlik, ongli intizom, m ehnat 
ahliga hurm at bilan munosabatda bo‘lish kabi ijobiy fazilatlami tarbiyalaydi.
144

---

Yordamchi maktablarda ta’lim-tarbiya olayotgan aqli zaif bolalarni axloqiy 
tarbiyalash jarayonida oilaga tayyorlashni ham amalga oshirish kerak. Chunki 
bunday bolalarda aksariyat jinsiy rivojlanish, yetilish erta yuz beradi. Agar 
aqli zaif bolalar turli axloqsiz suhbatlaming guvohi bo ‘lsalar, sekin-asta 
ularda yom on illatlar paydo bo ‘lishi mumkin. Shu sababli mumkin qadar 
bolalarni o ‘z holiga tashlab q o ‘ymasdan, turli foydali faoliyatlarga jalb etish 
kerak. B a’zan bunday noxush, axloqsiz qiliqlam ing oldini olish maqsadida 
ulam ing yotish joylarini, yotish holatlarini nazorat qilib turish darkor. 
K un tartibini m azm unli tashkil etib, turli harakatli o ‘yinlar, gimnastik 
m ashqlar, m ehnatga jalb etish ham yaxshi natija beradi. Y otishdan oldin 
gavdaning pastki qismini va oyoqlarini iliq suvda yuvish kerakligi, m a’lum 
yoshda ota-o n alar bolalar bilan boshqa jinsdagilarga tegishli suhbatlar 
o'tkazish tavsiya etiladi. Yengil, yuzaki jinsiy aloqalam ing og‘ir oqibatlari 
to ‘g ‘risida, tozalik haqida, voyaga yetm asdan farzand ko ‘rishning salbiy 
oqibatlari xususida ham suhbatlashish kerak. M um kin qadar erta yoshdan 
bolalarda chekishga, giyohvandlik m oddalarni iste’mol qilishga qarshi 
kerakli tadbirlar ko‘rish talab etiladi. Zero, «Rasululloh ham h ar qanday 
m ast qiluvchi va b o ‘shashtiruvchi narsalarni iste’mol qilishni m an 
etganlar».
Y ordam chi m aktablarda axloqiy tarbiyaning taxm iniy m azm unini 
quyidagicha bayon etish mumkin:
I—III sinflar.
I 
b o ‘lim. Ijtimoiy xulq-atvor, ko‘nikma, malaka va odatlarni vujudga