Maxsus ta’lim vazirligi alisher navoiy nomidagi samarqand davlat universiteti huquqshunoslik fakulteti «Fuqarolik huquqi»
Download 0.62 Mb. Pdf ko'rish
|
tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishning huquqiy asoslari.
- Bu sahifa navigatsiya:
- 4.Qo’shimcha adabiyotlar
- M U N D A R I J A Kirish……………………………………………………………….3-11
- 2.Bob. O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyati
|
54
XULOSA
Xususiy tadbirkorlik milliy iqtisodiyot va davlat tarakkiyotiga, shu bilan birga, milliy farovonlikka erishish yo’lidagi ishlar samaradorligiga bevosita ta’sir ko’rsatadi. Bu soxaning afzallik tomoni - moslashuvchanlik, tez orada faoliyat yo’nalishini o’zgartira olish xususiyatidir. Davlat xaramligida yashab, ongiga bokimandalik kayfiyati kattik o’rnashib kolgan odamlarga mulkdorlik xissini uyg’otish oson kechmaydi. Lekin, mamnuniyat bilan ta’kidlash mumkinki, hozir vaziyat 20 yil ilgarigidan ancha boshkacha - ko’pchilik mulkka egalik hissini anglab yetdi, mulkdorlar sinfi kengayib borayotir. Aynan shu mulkdor sinfining kengayishiga mos ravishda yurtimizda rivojlangan davlatlardek o’rta tabaka shakllanib, o’z ko’lamini oshirmokda. O’zbekiston Respublikasida mulkning fukarolarning shaxsiy va xususiy mulki, jamoa mulki, davlat mulki, aralash mulk, kushma korxonalar mulki kabi shakllari mavjud va mulkning hamma shakllari teng huquqlidir. O’zbekistonning mulk tugrisidagi Qonunda mulkiy huquqlarning barchasi kurstilgan. Mazkur Qonunning birinchi bandiga muvofik, O’zbekiston Respublikasida molk-mulkning mavjud ekanligi va unga nisbatan egalik huquqining bulishi tan olinadi. Bozor munosabatlariga utish va tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirish maksadida, fuqarolar uziga tegishli mulkni kupaytirish uchun boshka fukarolarni yollanma mexnatga jalb kilishi mumkin. Fuqarolarda utmish tuzum sundirgan mulkiy mustakillik xissini uygotish, tiklash, kengaytirish va mustahkamlash - davlatimizning eng dolzarb vazifalaridan biridir. Davlat tasarrufidan chikarish - shurolar iqtisodiy tizimini sindirib, uning asoratlarini bartaraf etish va erkin bozor iqtisodiyotiga utishning eng samarali yullaridan biri. Davlat tasarrufidan chikarish - yangi boshkaaruv tizilmalarini barpo etish demakdir.
55
Istalgan tarmoqni davlat tasarrufidan chikarish konsepsiyasi, mamlakatdagi xukikiy iqtisodiy axvolni va uning xususiyatini xisobga olgan holda ishlab chikardi. O’zRda tadbirkorlik faoliyatining quyidagi tashkiliy-huquqiy shakllari mavjud: xususiy tadbirkorlik; kichik biznes (kichik narxlr); oilaviy tadbirkorlik; xujalik va ijtimoiy birlashmalaar tadbirkorligi; fermer xujaligi asosidagi tadbirkorlik; ijara va jamoa xujaligidagi tadbirkorlik; chet ellik sheriklar bilan kushma tadbirkorlik subyektlari mavjud. O’zRda tadbirkorlik faoliyati sub’ektlariga quyidagi imtiyozlar yaratilgan: mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo’jaliklarining moliya- xo’jalik faoliyatini har to’rt yilda ko’pi bilan bir marta, boshqa tadbirkorlik subyektlarini esa qar uch yilda ko’pi bilan bir marta reja asosida tekshirish o’tkaziladi; yangi tashkil qilingan mikrofirmalar, kichik korxonalar va fermer xo’jaliklarining moliya-xo’jalik faoliyatini ular davlat ro’yxatiga olingan paytdan boshlab ikki yil mobaynida reja asosida tekshirish o’tkazilmaydi; hududiy soliq organlari tomonidan boshqa tumanlar (shaqarlar)da ro’yxatga olingan tadbirkorlik subyektlarining ishlab chiqarish binolari, savdo shoxobchalari qayerda joylashganidan va xizmatlar ko’rsatiladigan (ishlar bajariladigan) joydan qat’i nazar, ularning moliya-xo’jalik faoliyatini tekshirish takrorlanishiga yo’l qo’yilmagan holda, tadbirkorlik subyekti ro’yxatga olingan joydagi tegishli soliq organlari bilan bir vaqtda amalga oshiriladi; tadbirkorlik subyektlari tekshirish natijalari bo’yicha nazorat organlarining taqdimnomalarini bajargan, shuningdek yetkazilgan zararni belgilangan muddatda va to’liq hajmda ixtiyoriy ravishda qoplagan, shu 56
jumladan penyani to’lagan taqdirda ularga nisbatan moliyaviy jazo choralari qo’llanilmaydi. O’zR qonun –hujjatlarida davlat boshqaruv organlariga jumladan, Vazirliklar, idoralarning rahbarlari, Qoraqalpog’iston Respublikasi Vazirlar Kengashining Raisi, viloyatlar va Toshkent shaqar hokimlari qattiq ogohlantirib qo’yildiki, nazorat organlarining mansabdor shaxslari tadbirkorlik subyektlari ruxsatsiz tekshirilganligi va ularning xo’jalik faoliyatiga noqonuniy aralashilganligi uchun yetkazilgan iqtisodiy zararning o’rni qoplangan holda javobgarlikka, hatto jinoiy javobgarlikka ham tortilishi qatiy qilib belgilangan. Bozor munosabatlari tizimida kichik biznes kuydagi aloxida xususiyatlari: ishlab chikarish xajmi, ishlovchilarning soni va kaysi sanoat tarmog’iga tegishliligi bilan tavsiflanadigan tadbirkorlik shakli sifatida namoyon bo’ladi. Kichik biznesga o’zining mustakil mulki va xo’jalik mustakilligiga ega bo’lgan va o’zining faoliyati soxasida yukori (dominant) xisoblanmagan firmalar kiradi. Xorijiy tadkikotchilarning ko’pchiligi, kichik biznesning o’zida 500 kishi band bo’lgan va savdo-sotik xajmi 20 mln. dollardan oshmagan firmalarni kiritadilar. Ammo, bu ko’rsatkichlar, ma’lum darajada shartlidir, maxsus ko’rsatkichlar sifatida, yana, ko’shimcha kiymat solig’i va korxonadagi asosiy vositalar kiymati ko’llanadi. O’zining «kichik biznes» degan nomiga karamasdan, ushbu ishlab chikarish va tijorat faoliyati turi barcha tarakkiy topayotgan davlat iqtisodida muxim ahamiyatga ega. Uning kuydagi afzalliklari: - maxalliy resurslarda ishlab turgan yoki maxalliy bozorni ta’minlab turuvchi kichik korxonalar hech bo’lmaganda transport xarajatlarining iqtisod kilinishi evaziga kam xarajatlidirlar. Ularning iqtisodiy ustunligi maxalliy sharoitlarini yaxshi bilganlari sababli, ishlab chikarishni uncha ko’p bo’lmagan kapital va mexnat xarajatlari bilan amalga oshirishidadir;
57
- kichik korxonalardagi mexnat, odatda, moddiy tavsifga ega, va u amaliyotda kanselyariya mexnatiga nisbatan foydalidir; - ishlovchilarning kamsonligi, ularning xar biri kobiliyatining yengilrok yuzaga chikishiga yordam beradi; - moslashuvchanlik, ya’ni ishlab chikilayotgan maxsulot assortimenti va turini o’zgartirishi kichik korxonalarda unchalik katta qiyinchiliklar tug’dirmaydi. Shuning uchun bozor iqtisodiga asoslangan davlatlarda kichik biznes o’z mavkeini tinimsiz kuchaytirib va mustahkamlab bormoqda. 58
TAVSIYA ETILADIGAN ADABIYOTLAR: 1.RAHBARIY ADABIYOTLAR 1. Karimov I.A. 5-tom. «Yangicha fikrlash va ishlash – davr talabi». Toshkent., «O’zbekiston». 1997 y. 2. Karimov I.A. 6-tom. «Xavfsizlik va barkaror taraqqiyot yo’lida». Toshkent., «O’zbekiston», 1998 yil. 3. Karimov I.A. 7-tom. «Biz kelajagimizni o’z qo’limiz bilan quramiz». Toshkent., «O’zbekiston», 1999 yil. 4. Karimov I.A. 8-tom. «Ozod va obod vatan, erkin va farovon hayot-pirovard maqsadimiz». Toshkent., «O’zbekiston», 2000 yil. 5. Karimov I.A. «Hozirgi bosqichda demokratik islohotlarni chuqurlashtirishning muhim vazifalari». «O’zbekiston», 1996 yil. 6. Karimov I.A. «O’zbekiston-buyuk kelajak sari». Toshkent., «O’zbekiston». 1999 yil. 7. Karimov I.A. «O’zbekiston XXI asrga intilmoqda». Toshkent., «O’zbekiston»., 1999 yil. 8. Karimov I.A. O’zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining 2-chaqiriq 6- sessiyasida «Adolat qonun ustuvorligida» mavzusidagi ma’ruzasi. 9. Karimov I.A. Islohotlar yo’lidan izchil borish asosiy vazifamiz. «Xalq so’zi», 2004 yil 10 fevral. 10. Karimov I.A. Bizning bosh maqsadimiz jamiyatni demokratlashtirish va yangilash, mamlakatni modernizasiya va isloh etishdir. «Xalq so’zi», 2005 yil 29 yanvar. 11. Karimov I.A. Mamlakatimiz taraqqiyotining qonuniy
asoslarini mustahkamlash faoliyatimiz mezoni bo’lishi darkor. -T.: J //Fuqarolik jamiyati. 2006. № 2. 12. Karimov I.A. Asosiy maqsadimiz – yurtimizda erkin va obod, farovon hayot barpo etish yo’lini qatiyat bilan davom ettirishdir.//Xalq so’zi, 2007 yil 8 dekabr. 59
13. Karimov I.A. Xalq deputatlari Surxondaryo viloyati Kengashining navbatdan tashqari sessiyasi. //Xalq so’zi, 2008 yil 26 mart, № 60 (4470). 14. Karimov I.A. Yuksak ma’naviyat yengilmas kuch. T.:2008. 15. Karimov I.A. Vatanimizning bosqichma-bosqich va barqaror rivojlanishini ta’minlash – bizning oliy maqsadimiz. Xalq so’zi gazetasi, 2008 yil 6- dwkabr, 237-soni. 16. Karimov I.A. Navoiy viloyati xalq deputatlari Kengashining navbatdan tashqari sessiyasida so’zlagan nutqi. Xalq so’zi gazetasi, 2008 yil 13- dekabr, 241-soni. 17. Karimov I.A. Toshkent viloyatining yuksak salohiyatidan unumli foydalanish, islohotlar samaradorligini oshirish dolzarb vazifa. Xalq so’zi gazetasi 2008 yil 18-dekabr, 241-soni. 18. Karimov I.A.O’zbekiston Konstitusiyasi – biz uchun demokratik taraqqiyot yo’lida va fuqarolik jamiyatini barpo etishda mustahkam poydevordir. Mahalla gazetasi, 2009-yil 6-dekabr 49-soni. 19. Karimov I.A.Mamlakatimizni modernizasiya qilish va kuchli fuqarolik jamiyati barpo etish – ustuvor maqsadimizdir. XXI asr gazetasi 2010 yil 28- yanvar 04- soni. 20. Karimov I.A. ―Barkamol avlod yili‖ davlat dasturi to’grisidagi Qarori. Zarafshon gazetasi 2010 yil 30-yanvar , 13-soni. 21. Karimov I.A. Asosiy vazifamiz – Vatanimiz taraqqiyoti va xalqimiz farovonligini yanada yuksaltirishdir. Zarafshon gazetasi 2010 yil 2-fevral 14-soni. 22. Karimov I.A. Inson manfaati, huquq va erkinliklarini ta’minlash, hayotimizning yanada erkin va obod bo’lishiga erishish – bizning bosh maqsadimizdir. T.:2013.,O’quv qo’llanma.122 bet.
23. O’zbekiston Respublikasi Konstitusiyasi. Toshkent., «Adolat», 2012 yil. 60
24. O’zbekiston Respublikasining yangi qonunlar to’plami. №6, 15-son. Toshkent., «Adolat». 1993 yil. 25. O’zbekiston Respublikasi Xo’jalik Prosessual Kodeksi. Toshkent., «Adolat», 2010 yil. 26. O’zbekiston Respublikasi Oliy Sudining 1998 yil 17 apreldagi Plenum qarorlari. Toshkent., 1998 yil. 27. O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi. Toshkent., 2011 yil. 28. O’zbekiston Respublikasining Sudlar to’g’risidagi qonuni. T., 2000 yil 14 dekabr. 29. O’zbekiston Respublikasidan «Prokuratura to’g’risida»gi qonuni, T., 2001 yil 29 avgust. 30. O’zbekiston Respublikasining Mexnat kodeksi. T.:1995y.21-dekabr 31. O’zbekiston Respublikasining Uy-joy kodeksi. T.:2008y. 32. O’zbekiston Respublikasining Oila kodeksi. T.:2008y. 3.ASOSIY ADABIYOTLAR 1. Xo’jalik (tadbirkorlik) huquqi. Mualliflar jamoasi. Otaxonov F.X. ning umumiy tahriri ostida -Toshkent: TDYuI.- 2003. -435b. 2. Ibratov B.I. Tadbirkorlik huquqi. -Toshkent: Moliya. – 2001.-218b. 3. Tadbirkorlik huquqi. Darslik. Tahrir hay’ati. H. Rahmonkulov, Sh. Ro’zinazarov va boshqalar. -Toshkent: Konsauditinform. – 2002.-1-2 tom. 4. Xo’jalik (tadbirkorlik) huquqi (lotin alifbosida). Mualliflar jamoasi. Otaxonov F.X.ning umumiy tahriri ostida -Toshkent: Adolat.- 2007. -466b. 5. Zokirov I.B. O’zbekiston Respublikasining Fuqarolik huquqi. -T.: Adolat. - 1996. -248b. 6. Martemyanov V.S. Xozyaystvennoye pravo. -M.: ―BEK‖. -1994. Tom 1-2. 7. Oleynik O.M. Predprinimatelskoye (xozyaystvennoye) pravo.- M.:Yurist. - 2001.Tom 1-2.
61
8. Predprinimatelskoye pravo Rossiyskoy Federasii / Otv. red. Ye.P.Gubin, P.G.Laxno. -M.: Yurist’. -2003. -1001 s. 9. Abdusalomov M., Otaxonov F. Kontraktasiya shartnomasi: talabnoma va da’vo arizasi. -T.: Adolat. -1998.-225b. 10. Do’stov U.N. ―Xo’jalik (tadbirkorlik) huquqi‖ fanidan uslubiy qo’llanma. – T.:TDYuI. -2003,-52 b. 11. Quvondiqov Z.O. Tadbirkorlik subyektlari faoliyatini fuqarolik-huquqiy tartibga solish muammolari. Monografiya. SamDU nashri 2010 yil 10b/t. 4.Qo’shimcha adabiyotlar 1. Burxanxodjayeva X.V. Tadbirkorlar huquqlarini sud tomonidan himoya qilinishi. Tadbirkorlarni qo’llab-quvvatlash va himoya qilish tizimini takomillashtirish muammolari./ Ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI.-2002.-B.170-172 2. Do’stov U.N. Tadbirkorlik faoliyatini amalga oshirishning huquqiy vositalari (asosi) sifatida-shartnomalar. Tadbirkorlarni qo’llab-quvvatlash va himoya qilish tizimini takomillashtirish muammolari./ Ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI.- 2002.-B.173-176 3. Do’stov U.N. Turizm xizmatining huquqiy tartibga solinishi. Monografiya.- T.:TDYuI. - 2005. 4. Do’stov U.N Kreditlash : kafolat va imkoniyat // Hayot va qonun. -2005. - 3-son. -B.18-19 5. Do’stov U.N. Xo’jalik yurituvchi subyektlar bankrotligi. O’quv qo’llanma. –T.:TDYuI.2006. 6. Ibratov B. Pudrat va qonun (huquqqa oid savollar va javoblar).- T.:Adolat.1998.-119 b. 7. Said-Gaziyeva N.Sh. Aholiga xizmat ko’rsatish sohasida iste’molchilarning huquqini himoya qilish. Monografiya.-T.:TDYuI. - 2005. 8. Qodirov K. Xo’jalik shartnomasi: rasmiylashtirish tartibi, bajarilishini ta’minlash usullari va amaliyoti.-T.: ―Yangi asr avlodi‖-2003. - 691b.
62
9. Otaxonov F.X. Tadbirkorlarning huquqlarni himoya qilishda yuridik xizmatning roli. Tadbirkorlarni qo’llab-quvvatlash va himoya qilish tizimini takomillashtirish muammolari./ Ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI. - 2002.-B.73-81 10. Oqyulov O. Intelletual mulk huquqiy maqomining nazariy va amaliy muammolari.-T.:TDYuI. – 2004.-434 b 11. Oqyulov O. Tadbirkorlikni rivojlantirish va unga nisbatan to’siqlarni bartaraf qilishning huquqi muammolari. Tadbirkorlarni qo’llab-quvvatlash va himoya qilish tizimini takomillashtirish muammolari./ Ilmiy-amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI. - 2002.-B.36-39 12. Oqyulov O. Prezident farmonlari–iqtisodiy islohotlarni ta’minlash va tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishning huquqiy asosi. O’zbekiston Respublikasida qonunchilikni takomillashtirishning dolzarb muammolari. /Respublika ilmiy-amaliy konferensiya materiallari.(2005yil 17 noyabr).- T.:O’z.R.IIV Akademiyasi. -2005.-B.366-367 13. Tadbirkorlik subyektlari huquqlarini himoya qilish muammolari./ Ilmiy amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI. - 2003.- 264 b 14. O’zbekiston Respublikasi agrar qonunchiligi muammolari./ Ilmiy amaliy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI. -2003.- 232 b 15. O’zbekiston Respublikasi Oliy xo’jalik sudi Plenumi va Rayosati qarorlari to’plami.T.: ―Adolat‖. - 2001. 16. Sh.N.Ro’zinazarov, K.O.Sindarov Tadbirkorlikning huquqiy asoslari. (savol-javob, qonun hujjatlari).-T.:Konsauditinform. -2002.-208 b. 17. Fuqarolik qonunchiligi: muammo va yechimlar./ Xalqaro ilmiy konferensiya materiallari to’plami. -T.: TDYuI. -2004. -277b. 5.Internet saytlari 1. http://www.yedu.ru va
http://www.yedu.uz – ta’lim saytlari. 2. http://www.yeqworld.ru – – adabiyotlarning elektron variantlari. 3. http://ru.wikipedia.org – erkin ensiklopediya «Vikipediya».
63
4. http://www.prepodu.net – – adabiyotlarning elektron variantlari.
http://www.twirpx.com – adabiyotlarning elektron variantlari.
– – adabiyotlarning elektron variantlari. 7. http://www.allpravo.ru – – adabiyotlarning elektron variantlari.
64
M U N D A R I J A Kirish……………………………………………………………….3-11 1.Bob. O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatining rivojlanishi 1.1. O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyatini tashkil etishga qaratilgan qonun-hujjatlar tizimi………………………………………………..12-25 1.2. O’zbekiston Respublikasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik tushunchasi va uning mazmuni………………………………………………….26-39 2.Bob. O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik faoliyati sub’ektlarining tashkiliy –huquqiy asoslari 2.1. O’zbekiston Respublikasida kichik biznes va xususiy tadbirkorlik subyektlari tushunchasi va ularni tashkil etish tartibi……………………….40-46 2.2. O’zbekiston Respublikasida tadbirkorlik subyektlarini davlat tomonidan qo’llab-quvvatlash masalalari…………………………………….47-53 Xulosa…………………………………………………………….54-57 Foydalanilgan adabiyotlar………………………………………58-63 Download 0.62 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|