Mazmuni kirisiw I bap. Injenerlik grafikasın oqıtıw metodikası pánine uliwma sipatlama

2.2. Aylandırıw usılı. Aylandırıw usılı tuwrısında maǵlıwmat.
Geometriyalıq sırtqı kórinislerdi proyeksiyalar tegisligine perpendikulyar kósher átirapında aylandırıw. Noqattı aylandırıw. H hám v tegislikler sistemasında qálegen A noqat hám i aylanıw o'qi berilgen bolsın. Eger A noqattı i⊥v aylanıw o'qi átirapında háreketlantirsak, usı noqat v tegislikke parallel v1 tegislikte radiusı OA ga teń sheńber boyınsha háreketlenedi. Sonıń menen birge, A noqattıń háreketleniw trayektoriyasining gorizontal proyeksiyası v1 tegisliktiń v1 N izi boyınsha háreket etedi. Sızılmada v1 tegislik v tegislikke parallel bolǵanı ushın A noqattıń frontal proyeksiyası sheńber boyınsha, gorizontal proyeksiyası v1 N∥Ox boyınsha háreket etedi. B noqattıń H tegislikke perpendikulyar i o'qi átirapında aylantırılıwı, a de kórsetilgen. B noqat B1 vaziyayatga radiusı OB ga teń sheńber boyınsha H tegislikke parallel bolǵan N1 tegislikte háreketlenedi. Bunda N1 tegislik H tegislikke parallel bolǵanı ushın B noqat háreketleniw trayektoriyasining gorizontal proyeksiyası sheńber boyınsha, frontal proyeksiyası N1 tegisliktiń N1 v izi boyınsha Ox ga parallel bolıp háreketlenedi.
Aylandırıw usılı parallel háreketlentiriw usılınıń menshikli holi esaplanadı. Bul usılda geometriyalıq formaǵa tiyisli noqattıń trayektoriyasi qálegen bolmay, bálki berilgen qandayda bir o'qqa salıstırǵanda sheńber boyınsha háreketlenedi. Sheńber orayı berilgen o'qda jaylasqan bolıp, aylanıw radiusı bolsa háreketleniwshi noqat menen aylanıw o'qi arasındaǵı aralıqqa teń boladı yamasa aylanıw tegisligin aylanıw o'qi menen kesilisken noqatı boladı.
Aylanıw oqları proyeksiyalar tegisliklerine salıstırǵanda perpendikulyar, parallel, sonıń menen birge, proyeksiyalar tegisligine tiyisli hám basqa jaǵdaylarda bolıwı múmkin.

145- súwret.

146-súwret.
Joqarıda bayanlainganlardan tómendegi juwmaqlarǵa kelamiz:
1-juwmaq. Eger A noqat frontal proyeksiyalar tegisligine perpendikulyar kósher átirapında aylantırılsa, usı noqattıń frontal proyeksiyası sheńber boyınsha, gorizontal proyeksiyası Ox oǵına parallel tuwrı sızıq boyınsha háreketlenedi.
2-juwmaq. Eger noqat gorizontal proyeksiyalar tegisligine perpendikulyar kósher átirapında aylantırılsa, noqattıń gorizontal proyeksiyası sheńber boyınsha, frontal proyeksiyası Ox oǵına parallel tuwrı sızıq boyınsha háreketlenedi. Noqattı proyeksiyalar tegisligine perpendikulyar kósher átirapında aylandırıw qaǵıydalarına tiykarlanıp ulıwma jaǵdayda jaylasqan geometriyalıq sırtqı kórinislerdi menshikli yamasa talap etilgen jaǵdayǵa keltiriw múmkin.
1-másele. Ulıwma jaǵday daǵı AB (A′B′, A″B″) kesindin v tegislikke parallel jaǵdayǵa keltirilsin.
Sheshiw. AB kesindiniń qandayda bir, mısalı B uchidan i⊥H aylantrish o'qi ótkeriledi. Keyininen bul kósher átirapia kesindiniń A′B′ gorizontal proyeksiyasın A′B′∥Ox jaǵdayǵa kelguncha aylantıramız. Bunda AB kesindiniń A″ noqatı N1 v∥Ox boyınsha háreketlenip, A″1 jaǵdaynı iyeleydi. Formada payda bolǵan AB kesindiniń jańa A′1 B′1 hám A″1 B″1 proyeksiyaları onıń v tegislikke parallelligin kórsetedi. Forma daǵı α múyesh AB kesindin H tegislik menen payda etgen múyeshi boladı. 147-súwret.