Mchjda Korxona mehnat resurslari va ularni boshqarish Reja

Jami ishlangan kishi-soatlari = Ishchilar soni* Bir ishchining ishlagan kishi kunlari* Ish kuni davomiyligi
Ish vaqtidan foydalanish tahlili kalendar ish vaqti fondlarini o‘z ichiga oladi. Kalendar ish vaqti fondi o‘rganilayotgan davrdagi kunlarni ishchilarni ro‘yxat bo‘yicha soniga ko‘paytmasidan hosil bo‘ladi. Kalendar ish fondidan dam olish va bayram kunlari hamda rejalashtirilgan ta’til, qo‘shimcha ta’til, kasallik kunlarini ayirish orqali reja bo‘yicha ish vaqti fondi hosil bo‘ladi. Ish vaqtidan foydalanishni tahlil etishda jami ishchilarni ishlagan ish vaqti fond (kishi-kun, kishi-soat) lari rejalashtirilgan o‘tgan yil ko‘rsatkichlari bilan taqqoslanib, ish vaqtidan to‘liq foydalanmaslik sabablari aniqlanadi. Ularga ma’muriyat ruxsati bilan ishchilarni boshqa ishlarga jalb etilishi, kasallik sababli, mehnat intizomiga rioya qilinmasligi tufayli ish vaqti yo‘qotilishi kiradi.
Ishchilarning ish vaqti fondi (IVF) ishchilar soni (Is), bir ishchini yil davomida ishlagan kunlari (K) va ish kuni davomiyligi (D) ni ko‘paytmalaridan hosil bo‘ladi.
IVF = I × K× D
1-T «Mehnat hisoboti» shakli ma’lumotlari asosida bir ishchini yil davomida ishlagan kunlari, ish kunining davomiyligi quyidagicha aniqlanadi.
Jami ishchilarni ishlagan kishi - kunlari K = Ishchilarni ro‘ yxat bo‘ yicha o‘ rtacha sоni Jam i ishchilarni ishlagan kishi - soatlari D = Jami ishchilarni ishlagan kishi - kunlari
Mehnat unumdorligi – ishlab chiqarish samaradorligini ifodalovchi asosiy ko‘rsatkich, uni oshirish – iqtisodiy o‘sishning asosiy omilidir. Mahsulot hajmini oshirishda mehnat unumdorligini ulushi yuqoridir. Mehnat unumdorligi ishlab chiqarish samaradorligini ifodalovchi muhim ko‘rsatkichlardan biridir. Mehnat unumdorligini o‘lchov birliklari:
a) qiymat;
b) natura;
d) mehnat.
Unumdorlik darajasini natura shakli aniq ifodalaydi, ammo bu ko‘rsatkichni qo‘llash cheklangan. Mehnat unumdorligini ifodalovchi ko‘rsatkich bu har bir xodimga to‘g‘ri keladigan o‘rtacha yillik mahsulotdir.
Bulardan tashqari ishchining bir kunlik ish unumi, ishchining bir soatlik ish unumi ko‘rsatkichlari ham mehnat unumdorligini ifodalaydi.
Tahlil etishda bu mehnat unumdorlik ko‘rsatkichlari o‘tgan yildagisi bilan taqqoslanib ko‘rsatkichlarni o‘zgarish sabablari aniqlanadi.
Mehnat unumdorligining dinamikasi ko‘p jihatdan korxonani ishlab chiqarish hajmi, xodimlar soni, ish vaqti fondi, tannarxi va hokazo ko‘rsatkichlari bilan bog‘liq.
Mehnat unumdorligini tahlil etishda ko‘rsatkichlar o‘tgan yil, hisobot yilining rejasi, bir xil ixtisoslashuvga ega bo‘lgan korxonalarni ma’lumotlari bilan taqqoslanib ishga solinmagan ichki imkoniyatlar aniqlanadi.
Mehnat resurslaridan samarali foydalanishni quyidagi ko‘rsatkichlar ifodalaydi:
- mehnat unumdorligini o‘sish sur’ati;
- mahsulot hajmini ortishida mehnat unumdorligi o‘sishining hissasi;
- xodimlar sonini nisbiy qisqarishi;
- ish haqi fondidan nisbiy iqtisod;
- mehnat unumdorligining o‘sish sur’atini o‘rtacha ish haqi o‘sishiga nisbati.
Mehnat unumdorligini o‘lchov birliklari:
- qiymat, natura va mehnat
a)qiymat shakli