Меъда ва ичакда овкат хазм булиши. Меъдада овкат хазм булиши


Download 189 Kb.
bet14/14
Sana18.06.2023
Hajmi189 Kb.
#1571461
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14
Bog'liq
Meda va Ichak

Йугон ичакда сурилиш. Овкат моддаларининг купчилиги ингичка ичакда сурилгани учун нормал физиологик шароитда улар йугон ичакда унчалик куп сурилмайди. Йугон ичакка осон парчаланувчи ва сурилувчи моддалар куп тушгандагина сурилиши мумкин. Овкатлантирувчи клизмалар, яъни осон узлаштириладиган овкат моддаларини тугри ичакка юбориш шунга асосланган. Бирок бу йул билан одам хаётини узок саклаб булмайди.
Йугон ичакда сув тез сурилади. Модомики шундай экан, йугон ичак холатининг бузилиши натижасида ич суюк кетиб, организм сув йукотади.
Сурилиш механизми. Сурилиш мураккаб физиологик процесс булиб, унинг натижасида турли моддалар ичак деворининг эпителиал мембранаси оркали кон ёки лимфага утади. Ичак эпителийси факат бир томонга утказгани учун одатда турли моддалар тескарига – кон ва лимфадан ичак бушлигига кайтиб утаолмайди. Сурилиш процессларида фильтрация, диффузия ва осмос муайян роль уйнайди.
Сурилиш процесси ичак деворидаги силлик мускул толаларининг механик кискариши туфайли ичакда вужудга келадиган гидростатик босимга боглик, бу эса сурилиш процессида фильтрациянинг ахамияти борлигини курсатади.
Ичакдаги босим 8-10 мм сим. уст. ча орттирилганда ош тузи эритмаси 2 баробар купрок сурилиши бевосита утказилган тажрибаларда аникланди. Лекин босим 80-100 мм сим. уст. гача кутарилса, ичак деворидаги кон томирлари ва ворсинкалар кисилиб колиши сабабли сурилиш тухтайди.
Сурилиш процессида диффузия ва осмос ходисаларининг ахамияти катта. Жумладан, гипотоник эритмалардан сув сурилишини осмос конунлари билан изохлаш мумкин. Бирок сурилишни оддий фильтрация, диффузия ва осмос процесслари билан тушунтиришга карши келадиган куп фактлар бор.
Концентрацияси кондагидан кам глюкоза эритмаси ит ичагига киритилганда аввал сув сурилади, шунинг натижасида ичакка киритилган глюкоза концентрацияси кондаги глюкоза концентрациясига бараварлашади, кейин глюкоза эритмаси сурилиб кетади. Концентрацияси кондагиган юкори булган глюкоза эритмаси ичакка юборилса, аввал факат канд, кейин эса сув сурилади.
Натрий хлориднинг изотоник эритмаси ичакка киритилганда туз сувга караганда тезрок сурилиб, ичак суюклиги гипотоник булиб колади. Осмотик босими кон плазмасининг осмотик босимига тенг келадиган кон зардоби хам сурилиши мумкин.
Сув ва тузлар сурилишини урганиш учун изотоп индикаторлар методикасини татбик этган Ингрем ва Вишер сувнинг ичакдан 100 баравар тезрок сурилишини курсатиб беришди. Холбуки сув диффузия ва осмос процессларига аник мос келадиган даражада сурилганда 100 баравар секинрок сурилиши керак эди. Ичак эпителийси зарарланган, масалан, натрий фториддан захарланган булса сурилиш бутунлай диффузия ва осмос конунларига буйсуниб, кескин даражада бузилади. Бунда сув ва тузлар, жумладан NaCl ва бошка моддаларнинг кондан ичакка утиши хисобига эритмаларнинг концентрацияси ва осмотик босими бараварланиб колади. Нормал, физиологик шароитда бундай ходиса жуда кам кузатилади.
Келтирилган фактлардан куриниб турибдики, ичак эпителийсига факат ярим утказгич мембрана деб эмас, балки маълум физиологик ишни бажарувчи орган деб караш лозим. Сурилиш ичак шиллик пардасининг эпителий хужайраларидаги модда алмашинуви процесси билан богланган. Бу процесснинг температурага (температура пасайганда сурилиш камаяди) ва кислород билан таъминланишга боглик эканлиги шуни курсатади. Энергетик модда алмашинувининг турли звеноларини бузувчи захарлар сурилишни тухтатади.
Сурилиш процессида катнашувчи факторлардан ворсинкалар силлик мускулларининг кискаришини ва шу туфайли лимфа томирлари торайиб, лимфа сикилиб чикишини кайд килиб утиш лозим. Ворсинкаларнинг лимфа томирлари клапанли булгани учун уларга лимфа кайтиб кира олмайди. Ворсинкалар харакатланиб ва шу билан лимфа томирларини бушатиб, ворсинканинг марказий лимфа томирида ичак суюклигига нисбатан сурувчи куч хосил килади, бу эса сурилишга ёрдам беради.
Шиллик пардага тегизилган турли моддалар ворсинкаларни кискартирадиган таъсирловчи хисобланади. Нормал хазм процесси натижасида доимо хосил буладиган моддалар, масалан, оксилларнинг парчаланиш махсулотлари – пептидлар, аланин, лейцин, экстрактив моддалар, ут кислоталари, глюкоза бу таъсирловчилар орасида мухим урин тутади. Ун икки бармок ичак шиллик пардасида ворсинкалар харакатини кузгатувчи махсус гормон – вилликинин хосил булади. Оч ит кон томирига тук итнинг кони юборилганда ворсинкалар харакатини кузгатувчи махсус гормон борлигини курсатади.
Шиллик парда остидаги каватда ётган Мейснер нерв чигали ворсинка мускулларининг кискаришини бошкаради деб фараз килинади.
Ичак бушлигидаги босимни оширувчи перистальтик харакатлар хам сурилиш учун ахамиятли.


dr.alisher@bk.ru
Download 189 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   6   7   8   9   10   11   12   13   14




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling