Медиа дискурсларда “Ғурур” концетини ифодаловчи бирликларнинг лингвокультурологик тадқиқи

Atasözleri[düzenle]

[1] Ağalık vermekle, yiğitlik vurmakla

Deyimler[düzenle]

ağalık düzeni

Kaynakça[düzenle]

• 
  Türk Dil Kurumuna göre "ağalık" maddesi⁹⁰
  

O‘zbek va ingliz tilida aynan shu so‘zga sinonim bo‘ladigan so‘z yo‘q.
G‘urur turk tilida ikki xil semantic ma’noga ko‘ra tahlil qilinadi: ijobiy va salbiy. Salbiylik jihatidan quyidagicha ta’riflanadi:
“Kibirlenme, kişinin kendini başkalarıyla kıyaslaması durumudur. Sürekli bir kıyas hali psikolojik bir rahatsızlıktır. Aşırı gurur kişinin kolayca alınmasına, incinmesine ve ahmakça kabul edilebilecek davranışlara sürüklenmesine sebep olabilir.[kaynakbelirtilmeli] Gururduygusununaşırıyakaçması önlenerektakdirin çevredengelmesi, kıyashalindenuzakdurulması gerekir. Kıyaslartoplumsalayrımve şiddeti körükleyenetkenlerdir. Kişiliğin olgunlaşması esnasındaaşırı gururdanuzaklaşmakbireyingelişiminihızlandıracaketkenlerdendir
Gurur, kişininkendisiveyabağlı olduğubirgrubunmensuplarınınvarlığı, geçmişiveyabaşarıları ile övünmesi, bundanhazalmasıdır. Gurur duygusubelirlibirdüzeydemevcutolduğumüddetçekişininveyagrubunkolektifgelişiminiartırmada önemlibirkatalizörolabilirvekendinigerçekleştirmeyekatkıdabulunarakinsanıniç huzurunumuhafazaetmesineyardımcı olabilir.”.⁹¹
Türkçe’degururkelimesi “kendinibeğenme, böbürlenme, kibir” mânasındakullanılmakta, butürduygulartaşıyankimseyede mağrûr denilmektedir (bk. KİBİR; UCB).
Gurur”
1. Kendinibeğenme, büyüklenme, benlik, kibir
“Aynı gururu, aynı gülünç itimadı aşktadagösterirler.” – H. C. Yalçın
2. Övünme
“Vatanagözyaşı döktünseeğer / Varlığınbuyüksekgururuanlar” – E. B. Koryürek
3. Kurum, çalım
“gururduymak”
gururlanmak
“Gençlerinbazıları entellerlebirlikteolmaktangururduyduklarını söylüyorlar.” – T. Uyar
“(birine) gururgelmek ”
kurumlanmak
“gururakapılmak” büyüklenmek, gururlanmak
“Sataşmalarını artırıyorveyersizbirgururakapılıyordu.” – K. Korcan
“gururunadokunmak”
kişiliğizedelenmek, onurukırılmak
“gururunaağırgelmek ”
kişiliğinezorgelmek, büyüklüğününzedelendiğinidüşünmek
“gururunuayakaltınaalmak ”
hertürlü fedakârlığı gözealıp ödünvermek, ilkelerdenvazgeçmek
“gururunuokşamak ”
yüzünekarşı değerlerinibelirterekbirkimseyiduygulandırmak
“Genç, güzelbirkızınkendisindenhoşlandığını görmek, gururunuokşuyor.” – N. Cumalı
Turk tilida g‘urur diniy nuqtayi nazardan tavsiflanadi. Odamlar ne'matda bo‘lsalar, ular kibrli va buzilgan tabiatga ega bo‘ladilar. U o‘ziga berilgan imkoniyatlarni ne’mat, sinov va mas’uliyatni yuzaga keltiradigan vaziyat sifatida ko‘ra olmaydi. Doim bu ne’mat va imkoniyatlarni doimiy deb o‘ylaydi, shuning uchun ham aldanib qoladi. Odamlarni takabbur qiladigan narsalar mol-mulk, farzand va martaba kabi narsalardir. Ularga qarab, hamma narsani yengib chiqishiga ishonadi. Darhaqiqat, Abu Lahab musulmonlarga oxirat azobini eslatish evaziga mol-mulkini sarflab, undan qutulishni o‘ylardi. Oyatda inson o‘zini yetarli va boy ko‘rgani uchun g‘azablanishi aytilgan. 3 Shu jihatdan insonning boylik va g‘urur hissi o‘zini halokatga tortadi. Odatda, boyib borgani sari buzuq bo‘ladi, so‘kadi, dunyoning sinov joyi ekanligini unutadi, hatto Allohdan bexabar bo‘lib qoladi.
Kibr va kibr shaytonning xislati ekanligi Qur'onda qayta-qayta zikr qilingan. Bir oyatda shunday deyilgan:
﴾ “Derken bütün melekler topluca saygı ile eğildiler. Ancak İblis eğilmedi. O büyüklük tasladı ve kâfirlerden oldu… İblis, ‘Ben ondan daha hayırlıyım. Beni ateşten yarattın, onu ise çamurdan yarattın’, dedi.”⁹²

Demak, g‘urur ichi qoralik, baxillik hasadgo‘ylik tuyg‘ulari bilan bog‘liq ravishda salbiy mazmunga ega deb baholanadi. Ijobiy nuqtayi nazardan esa kishining oi’z sha’nini saqlashi, obro‘siga putur yetkazmaslikni igfoda etadi.Turk media diskursida G‘urur konseptining voqelanishi implikatsiya orqali amalga oshiriladi. To‘g‘ridan to‘g‘ri g‘urur ma’nosini ifoda etuvchi so‘zlar qo‘llanmaydi. Nutqiy vaziyat talabi bilan ifodalanadiu, hamda pragmatic mazmun mag‘rurlik holatini ifodalaydi. Tahlil davomida mag‘rurlikning ifodalnishini quyidagi holatlarda ko‘rish mumkin:

1. 
   Insonning o‘z-o‘zidan mag‘rurlanishi. Qoniqish hissini tuyishi, o‘ziga yuqori baho berishi monologlar va dialoglar orqali;
   
2. 
   Insonning shaxs/narsa bilan mag‘rurlanishi, o‘zida boridan mamnunlik;
   
3. 
   O‘zida bor ammo o‘zgalarda yoq’ shaxs/narsa bilan mag‘rurlanish. \
   

Uchinchi xususiyatga ko‘ra “MEN” va “SEN” munosabatio yaqqol namoyon bo‘ladi. MEN orqali mag‘rurlik, takabburlik ifodalansa, SEN orqali o‘zgalarni kamsitish, o‘zini yuqoriga ko‘tarish ustunlik qiladi.