Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

 
7.3. Pardevorlar konstruksiyasi. 
Xususiy turar joy va dala - hovli
uylari qurilishida pardevor ko‘proq 
g‘ishtdan va yog‘ochdan ishlanadi. G‘ishtli pardevorlar qalinligi ko‘pincha 
yarim g‘isht
(12sm), ba’zan bir g‘isht (25sm) bo‘ladi. CHorak g‘ishtli 
pardevorda g‘isht
qirrasi bilan teriladi. Agar pardevor uzunligi 1,5m dan oshsa, 
uni har ikki - uch qatorda diametri Zmm li po‘lat sim bilan armaturalanadi. 
Sanitariya xonalarining pardevorlarissement - qumli qorishma bilan suvaladi. 
Gipsdan yoki shlak - beton tayyorlangan mayda gips bloklari ham pardevor 
uchun qo‘llanilishi mumkin. 
YOg‘ochdan tayyorlangan pardevorlar asosan pol osti to‘sini ustiga 
o‘rnatiladi. Oddiy taxta - yog‘och pardevorlar uchun chetlari tyokis, qalinligi 40-
50 mm, eni 100-120 mm li taxtalardan foydalaniladi. YAshash xonalari orasiga 
tovush izolyasiyasi yaxshi bo‘lgan ikki qavatli pardevorlar qo‘llanilgani ma’qul. 
Bu holda qalinligi 20-25 mm li taxtalar qo‘llaniladi. Ular to‘singa yoki pol osti 
to‘siniga va shipga qoqilgan 40*40 mm kesimli ikkita reyka orasiga o‘rnatiladi. 
Ularning orasiga tovush o‘tkazmaydigan to‘ldirilgich solish mumkin. YOg‘och 
taxtali pardevorlardan eng tejamlisi karkas - qoplagichli konstruksiyadir. Karkas 
qoplagich sifatida yupqa (15-19 mm) taxta, fanera va boshqa materiallardan 
foydalanish mumkin. Agar pardevorda eshik bo‘lsa, karkas ichiga qo‘shimcha 
vertikal va gorizantal taxtalar qoqiladi. 

---

 201 
7.4. Mayda blok va tabiiy toshdan terilgan devorlar. 
Devor materiali sifatida g‘ishtlar bilan bir qatorda sopol va mayda engil 
beton bloklar keng ko‘lamda qo‘llaniladi. Sopol blok toshlar mayin loydan 
quyiladi va ichi g‘ovak (7,15,21 va 28 g‘ovakli) bo‘ladi. Ularning o‘lchamlari: 
oddiysi 
250*120*138mm; 
yiriklashtirilgani 
250*250*138mm; 
moduli 
288*138*138mm bo‘ladi. 
Mazkur bloklarning markasi 75-300, zichligi 1400 kg/m
3
ga teng bo‘ladi. 
Bunday sopol bloklarning g‘ovaklari ochiq yoki bir tomoni berk bo‘lishi 
mumkin va ular g‘ishtga nisbatan issiqlikni kam o‘tkazadi. SHu sababli devor 
qalinligini kamaytirishga imkon beradi. Ichi g‘ovak sopol toshlardan devor 
qurishda choklar bir qatorli sistemada bog‘lanadi. Bunda toshlar g‘ovaklarini 
yuqoriga qarab yotqiziladi. Terilgan bloklarning g‘ovaklari issiqlik oqimiga 
nisbatan tik, ya’ni devor o‘qi bo‘ylab joylashishi zarur. Ular ham kam qavatli, 
ham ko‘p qavatli binolar uchun yaroqlidir. Engil beton mayda bloklardan 
terilgan devor, g‘ishtli devorlardan engilligi va issiqlikni kam o‘tkazishi bilan 
farqlanadi. Bu xususiyatlar devor qalinligini kamaytirishga olib keladi. 
O‘lchamlari 390*190*188 mm bo‘lgan uch g‘ovakli (ochiq yoki berk) yoki 
yaxlit bloklar ko‘proq ishlatilib, uch qatorli sistemada teriladi. Qoliplanadigan 
sirtqi yuzasiga rang berilgan yoki naqshlar solingan bo‘lib, ularning markasi 25-
250 ga teng bo‘ladi. 
Devor qurish ishlari qo‘lda bajarlishi mo‘ljallangan hollarda bloklarning 
massalari 32kg dan ortiq bo‘lmasligi maqsadga muvofiqdir. Qurilishda 
boshqacha engil beton bloklar, ya’ni g‘ovaklari tirqishsimon va bir boshi ochiq 
bo‘lgan bloklar ham uchrab turadi. 

---

 202 
7.2-rasm. Blokli devor konstruksiyasi 
Bunday bloklardan terilgan devorlar blok tirqishlari bir- biri bilan 
tutashmaganligi va tirqishlardan havo almashinuvi bo‘lmaganligi sababli uch 
g‘ovakli bloklardan terilgan devorlarga nisbatan iqtisodiy jihatdan samaraliroq 
bo‘ladi. Bunda tirqishlar yuqori tomondan yopiq bo‘lib, bloklarni o‘zaro 
bog‘lash uchun qorishma yaxlit toshlarni terishdagi kabi yoyiladi. Uch g‘ovakli 
blokni terishdagi qiyinchilik bu erda uchramaydi. 
Mexaniq ishlov berish oson, g‘ovak strukturaga ega va zichligi kam engil 
tog‘ jinslari bor rayonlarda bino devorlarini tabiiy toshlardan terish maqsadga 
muvofiqdir. 
Tabiiy g‘ovak toshlardan bloklar o‘lchamlari engil beton bloklari kabi, ya’ni 
390*190*188 mm qilib arralab olinadi. Bu bloklarni terish ikki va uch qatorli 
sistemada olib boriladi. Bu toshlarning tashqi ko‘rinishi chiroyli bo‘lganligi 
uchun qo‘shimcha koshinlashga hojat qolmaydi. Noto‘g‘ri shakldagi ohaktosh, 
qumtosh va boshqa zich tog‘ jinslari bo‘laklari xo‘jalik binolarni qurishda 
asosan xarsangtosh plita sifatida ishlatiladi. 
7.3-rasm. Toshlardan qurilgan devor konstruksiyasi 

---

 203