Mehnat vazirligi respublika aholi bandligi va mehnatni muhofaza qilish ilmiy markazi

5.2. Temir - betonning afzalliklari va kamchiliklari. 
Temir - beton ҳozirgi qurilishda keng tarqalishiga avvalambor uning boshqa 
qurilish materiallariga qaraganda texnikaviy va iqtisodiy afzalliklarining ancha 
ko‘pligi sabab bo‘ldi. Temir - beton massasi 70-80% gacha qismini mahalliy 
tosh materiallar (qum, chaqich tosh yoki shag‘al) tashkil qiladi. Po‘lat va 
yog‘och konstruksiyalarini temir - beton konstruksiyalar bilan almashtirish xalq 
xo‘jaligining boshqa sohalari uchun po‘lat va yog‘och sarfini tejashga imkon 
beradi. Ayniksa, tayyor usullar bilan korxonalarda va poligonlarda 
tayyorlanadigan yig‘ma hamda oldindan zo‘riqtirilgan temir - betondan 
foydalanishda texnikaviy iqtisodiy samaradorlik ancha yuqori bo‘ladi. 
Temir - beton yana bir qancha texnikaviy afzalliklarga ega. Avvalambor u 
beton ichiga joylashtirilgan armatura ishonchli saqlanganligi tufayli juda uzoqqa 

---

 118 
chidaydi. Betonning mustaxdamligi esa vaqt o‘tishi bilan kamaymaydi, balki 
ortadi. Bu xil konstruksnyalarning o‘tga chidamliligi yuqori. Amalda shu narsa 
ma’lum bo‘ldiki, betonning 1,5-2 sm qalinlikdagi himoya qatlami temir-
betonning yong‘in chiqqandagi o‘tga chidamliligini ta’minlash uchun etarli 
ekan. Ularning o‘tga chidamliligini yanada oshirish shuningdek, issiqqa 
chidamliligini oshirish maqsadlarida maxsus to‘ldirgichlar (bazalьt, diabaz, 
shamot, domna shlagi va boshqalar) dan foydalaniladi, shuningdek, himoya 
qatlamini 3-4 sm gacha oshiriladi. 
Temir-beton 
konstruksiyalar 
boshqa 
materiallardan 
tayyorlangan 
konstruksiyalarga qaraganda bir butunligi va bikrligi katta bo‘lganligi uchun 
zilzilabardoshligi juda yuqoridir. Unga istalgan konstruktiv va me’moriy 
shakllarni berish mumkin. Inshootlarni saqlash va konstruksiyalarga qarab turish 
bo‘yicha qilinadigan sarflar juda kam. 
Temir-beton konstruksiyalarning kamchiliklariga quyidagilar kiradi: 
1) boshqa konstruksiyalarga nisbatan og‘irligi katta; 
2) issiqlik va ovoz o‘tkazuvchanligi nisbatan yuqori, bu esa ba’zi hollarda 
maxsus izolyasiyalar qilishni talab qiladi; 
3) ishlarni bajarish, ayniqsa, qish faslida ish bajarish murakkab, oldindan 
zuriktirilgan konstruksiyalar tayerlashda malakali kadrlar maxsus jihozlar, 
bug‘lash anjomlari talab etiladi; armaturaning tug‘ri joylashuvini muntazam 
ravishda nazorat qilib turish, beton qorishmasining tashkil etuvchilarini 
tozalashni, va boshqa ishlarni muntazam ravishda nazorat qilib turish talab 
etiladi; 
4) favqulodda cho‘kishdan, texnologik sabablarga ko‘ra temir beton o‘z 
kuchlanishlaridan, 
shuningdek, 
betonning 
cho‘zilishga qarshiligi juda 
kamligidan tashqi yuklar ta’siridan darzlar hosil bo‘lishi ehtimoli bor.