Мектепке дейінгі білім беру ұйымындағы сахналастыру – іскерлігін ұйымдастыру

Gretsiya hám Rim.Шығыс мәдениетінің батысқа енуі нәтижесінде қуыршақ театры да кіріп барды. Осы жылдар ішінде қуыршақ театрлары көбейіп, олардың режиссерлері бүкіл әлемге таралды. Бұл театр адамдарды қызықтырды, соңында Грецияда қуыршақ театры құрылды. Олар көшеде, әр түрлі алаңдарда өнер көрсете бастады. Қуыршақ театры басқаша болды. Екі адамның әңгімесінен олар бүкіл күннің қайғылы оқиғаларын көрсете бастады. Ол біртіндеп халықтың төменгі таптарының сүйіспеншілігіне ие болды. Римде мұндай көзілдірік әдеттегідей болды. «Римдегі халықтық қуыршақ театры ежелгі римдік« Ателло »комедиясын қоя бастады. Басты кейіпкер - қарапайым және шағын қалада тұратын Ателло. Ателланның комедиясының орталығындағы күлкілі кейіпкер - ұсқынсыз, әзілқой кейіпкер Маккус болды. Ол кішкентай, белінде бүкір, іші томпайған, ал қарны да букірге ұқсас еді.Оның ұсқынсыз беті мен ұзын мұрны сықылсыз еді. Ол әзілдерімен көрермендерді күлдіретін ».

Қуыршақ театры, қуыршақ театры және оның тәрбиелік ерекшеліктері туралы зерттеушілердің бірқатар көзқарастары бар. Соның ішінде:«Театр өнері ұлттық өзін-өзі тануға, ұлттық мақтанышқа, ұлтшылдыққа, патриотизмге, ұлт тағдыры үшін жафпкершілікке, ұлттық мүдделердің басымдығына, ұлттық тілге, ұлттық тарихқа, әдебиетке, өнерге, дәстүрге негізделген. , дәстүрлер, құндылықтар, мемлекеттік жүйені құрметтеу, заңдар мен шығармашылықты құрметтеу, байсалдылық, өз кәсібін меңгеру, елдің ішкі және шетелдік қызметін, елдің қоғамдық-саяси өмірін білу және қолдау, экономикалық және рухани өмірдегі өз қызметін ілгерілетеді »;

Соны айрықша айтып өтиу керек, қуыршақ театрының зәрур өзгешеликлеринен бири, ол Азия және Европада ХХ әсирге дейіннегізінен дәстүрий формаларда жасап келген. Дуңя қуыршақ театрлары арасында жүдә көп уқсаслық болыуы мүмкин. Олардың улыума тәреплери, әжайып фқыялары, қуунақлығы, ҳәзилкешлиги, орны келгенде ҳайярлығы менен ажыралып турады. Қәнигелердиң пикиринше, қуыршақ театрының саңат сыпатында келип шығыуы ҳақкында және еки теория бар. Биреуи-балалар ойыны қуыршақ театрының алғашки көрініси, деп есаплайды. Екинши теория қуыршақ театрының келип шығыуын бет перделер (маска) театрына байланыстырып түсиндиреди. Негізінен, қуыршақ театры жер жүзинде алғаш қашан және қай жерде пайда болғанлығы ҳаққында ҳәзирге дейін бир зат айтыу қыйын.
Өзбек дәстурий қуыршақ театры кейіпкерлерінан бири “Палфн Качал” есапланады. Палфн Качал қууыршағы, негізінен, қолға кийип ойнатылған. Оның бас бөлеги ағаштан жасалған болып, ийнинде көйлек, чапан, басында топпы болған. Ол әпифйы халық фкили сыпатында “әжайып шатыр” түри тамашаларында қатнасқа. Осы тамашалар ХИВ әсирден баслап халықтың итибарына түскен.
Қуыршақ театры жамиеттиң социал рафжланыуында зәрур орын тутады.
XI-XIIәсирлер дафмында Орайлық Азияда театр санаты тез дамыған. Осы дәwир дафмында ал-Хоразмий, Фаробий, ал-Фарғоний, İбн Сино сыяқлы энқалқаопедист алымлар дуңяға келди. XV-XVIәсирлерге келип әййемги Туркистан жаҳанға Қозизода Румий, Улуғбек, Навоий, Хусайн Воиз Кошифий, Умар Хайём сыяқлы алымларды танытқан. Олар өз шығармаларында театр, оның түрлери, тәрбиялық әҳмиети ҳаққында пикир жүриткен.
Қуыршақ театрының рафжланыу тарийхынан белгили, әййемги заманларда адамлар ағаштан және оның қабыршақларынан, ылайдан әр түрли ҳайфнлар, қуслар, сондай-ак, периштелердиң қуыршақларын жасап, оларға сыйынған, әрекетке келтирген, ойнатқан. Орта Азия, сондай-ақ Өзбекстанда және VIII әсирге дейін отқа сыйыныу, Будда динлерине сыйынған инсанлар өзлери унатқан қудайлардың ҳәйкеллерин ҳүрметлеп, олар менен жанлы организм сыпатында қарым-қатнаста болып келген. Яғный өзине сай қуыршақ театры пайда болған. Мосылман дәwиринен баслап әййемги диний дәстурлер, урп-әдетлер, тамашалар және байрамлар қуыршақ театры саҳналарына көшкен жәнеде ойын формасында балалар дуңясына кирип келген.
Алғашқықуыршақтар қолға киіліп, бармақтар жәрдеминде әрекетке келтирилген яки болмаса қолынан услап ойнатылған Өзбекстанда бундай қуыршақ түри әжайып шатыр деп, оның қаҳраманы Палфн Качал деп аталған. Полвон Качалга уқсас қаҳраманлар дуңяның көп мәмлекетлеринде ушрайды: Еронда оны Пахлавон Качал, Китайда Сун У Кун, Россияда Петрушка, Англияда Панч, İталияда Пулчинелла, Францияда Полишинел және т.б.. Олар минез-қулықлары менен жәнебір-бірінеуқсас.
Заманлар өтип, жәмиетлер раукажланған сайын қуыршақ театрының формасы, қуыршақларды жасаужәнеәрекетке келтириуосыллары жәнеөзгерип, қурамаласып бара берген. Әсиресе, шығыс мәмлекетлеринде, сондай-ақ, Бенгалияда (индия) “Путул неч”деген қолғаплы қуыршақлар сурет болған. Негізінен бул тур Китайда және кең тарқалған. Ява аралында (индонезия) сым менен басқарылатуғын қуыршақ театры сурет болған. ХХ-әсир басларында осыформа Россияда қабыл етилген, соң башқа мәмлекетлерге тарқалған.
Дереклерде айтылыуынша, қәнигелер қуыршақларды әр түрге ажыратады: фқыялы ойын қатнасыушылары (wл бала, қыз бала, бөбек, шыпакер, милиционер және т.б.); ертек қаҳраманлаы (Үш ағайинли батырлар, Кенже батыр, Қызыл қалпақша, Дюмовочка, Чипполино, Буратино және т.б); қол театры қуыршақлары (қолға кийип ойнатылатуғын қуыршақлар); марионетка қуыршақлары (арнаулы маслама жәрдеминде әрекетке келтирилетуғын қуыршақлар); бармақ қуыршақлары (бармаққа кийдирилетуғын кишкене қуыршақлар).
Өзбек халық театры өткен әсирде негізінен еки түрде пайда болған: мазқарабаз-қызықшылар жәнеде қуыршақ театры. Биринши түри негізінен бир неше жанрлардан: кіші сатирикалық мазмундағы саҳналарды атқарыушы масқарабаз-қызықшылардан, саҳналастырылған шығыулар орынлаушы ири фкиллерден, яғный аскиябаз, дәрфзлар, акробат, фокусшы, ағаш аяқ және музықантлардан ибарат болған. Екинши түри қуыршақ театры яки қуыршақ ойын жәнеде қол қууыршағы. Яғный қол менен басқарылған жәнеде жіп пенен башқарылатуғын қуыршақ ойыннан ибарат болған. Барлық халық театры саңаткорлари – мазқарапазлар, қызықшылар, қуыршақ ойынлары, сазенделер бир шолкемге бириккен.
Кейинги ярым әсирден артық дәwир ишинде халық театрлары жаңа мазмун жәнеформаларда рафжланды жәнеде профессионал театрлар пайда болды. Мазхарабаз-қызықшылар, дарбозлар цирктиң жаратылыуында, қуыршақ ойынлары, қосықшы және аяқ ойыншылар жаңа драматикалық театрлар пайда болыуына негиз жаратты.
Белгили, балага мектепке дейінги жаста берилген билим оның пүткил өмири дафмында жетекши орынды иелейди. Жәмиетимизде алып барылып атырған реформалар көлеми, рафжланып баратырған пән-техника рафжланыу әсринде ата-аналар перзентлерине бугинги күн талапларынан келип шықкан жағдайда, олардың жасына мүнасип жәнеөзине сай өзгешеликлерин инабатқа алған жағдайда керекті тәлим-тәрбияны берип барыу, рууҳыяты жоқары, әр тәреплеме жетик инсан етип камалга келтириу лазымлығын аңлап жетпекте.
Балаларда әдеп-икрамлылық– эстетикалық сыпатларды қәлиплестириу түрли жоллар, формалар және қураллар жәрдеминде әмелге асырылады. Осы тәрептен алып қаралғанда, қуыршақ театры – естетикалық сезимлерди, балалардың қызығыушаңлығы және түсиниклерин рафжландырыу ушын жүдә қолайлы курал есапланады. Әдеп-икрамлылық-естетикалық сыпатлар балаларда гөззаллық хаққындағы билимлер, турмыс фқыялары, буйымлар, олардың әр түрлили, өзин тута билиуди, қарым-қатнасқа кирисиушеңлик, жақсы –жаманды парықлау, өз-өзине баҳа бериу сыяқлыларды тәрбиялау мәселесин өз ишине алады.
Мектепке дейінги жастағы балалар минез-қулық және қарым-қатнасықтың көплеген осылларын қысқа мүддет ишинде өзлестиреди. Ол әтираптағылардың ис-әрекетлерин бақлайды. Олардың жүрис-турысы, мүнәсийбети, өзин тута билиу, сөзи және ис-әрекетине еликлейди. Нәтийжеде өз теңлеслери менен қарым-қатнаста болыуға мүтәжлик сезе баслайды. Бул процесте үлкенлердиң, ата-аналар және тәрбияшылардың көрсетпелери, үлгилери зәрур орын тутады.
Бул бойынша мектепке дейінгі білім беру ұйымыныңқуыршақ театры менен өз-ара бирге ислесиу байланысларының жолға қойылыуы балалардың қуыршақларға қарай өзгеше мүнәсийбетте болыуына алып келеди. Әсиресе, миллий дәстурлеримизге ҳүрмет, олардың әййемги қуыршақпазлык саңатына болған қызығыушылықларын күшейтириу, халық ара және республика көлеминде өткерилген қуыршақпазлык корик-таңлаулар жеңимпазлары менен танысыу имкониятын береди.


8-тақырып:Қуыршақ театрының кейіпкерлерін жасау арқылы қуыршақ кейіпкерлерін жасаудың мазмұны мен қуыршақ жасау әдістері