Мектепке дейінгі білім беру ұйымындағы сахналастыру – іскерлігін ұйымдастыру

Театр баланы рухани тәрбиелейді. Театр - бұл бала ойнайтын, қфнатын, қоршаған әлемді зерттейтін, яғни оның эмоционалды әлемі байытылатын сиқырлы әлем. Баланың зейіні, қызығушылығы және шығармашылыққа деген құштарлығы оның әсерін жаңартатын эмоционалды ынталандыруды қажет етеді. Осыған байланысты театрлық қызметтің үлкен оң әсерін атап өткен жөн.
Педагогикалық тұрғыдан жақсы ұйымдастырылған мұндай іс-шаралар баланың өміріне жаңа құнды мазмұн әкеледі, қфныш сезімін оятады және оның барлық күштері мен қабілеттерін, соның ішінде сөйлеуді дамыту дағдыларын жұмылдыруға итермелейді.
Кез-келген бала шоуды жақсы көреді. Олар тек қарап қана қоймай, суретші болғанды ұнатады. Театр өнері балаларға жақын әрі түсінікті, өйткені ол ойынға негізделген. Театрда ойнау және балалар пьесасы дәл осындай шарттылықтан туындайды және шындыққа назар аудара алатындай етіп бағытталған.
Балаларға ойынның қажеттілігі, әрине, өте зор және ол өте ерте көрінеді. Екі-үш жасында кішкентайлар қоянның секіруін және аналық тауықтың артынан балапанды сипаттайды. Олар шын жүректен күшіктерге, котяттарға, балаларға ұқсайды. Олар әрқашан жоспарланған, бірақ өте бай, сондықтан үлкен эмоционалды күшке ие имитациялық және имитациялық қимылдарды орындайды.
Шағын көріністерді ойнаңыз, басқа көріністерге кіріңіз және балалармен сөйлесіңізолар өздеріне деген сенімділікті, тапқырлықты, шығармашылық қабілеттерін дамытады,мүмкіндіктер ашылады.
2-Тақырыбы: Мектепке дейінгі білім беруде әр түрлі жас топтарындағы іс-әрекеттерді сахналастырудың негізгі міндеттері
Жоспар
1. Мектепке дейінгі білім беруде сахналастыудың маңызы
2. Әр түрлі жас топтарында сахналастыру жұмыстарын ұйымдастыру
3 Әр түрлі жас топтарындағы іс-әрекеттерді сахналастырудың негізгі міндеттері
4.Әр түрлі жас топтарындағы іс-әрекеттерді сахналаудың маңызы
5. Túrli jas toparlarda erteklerdi tańlaw
Түйін сөздер: театр қызметі, театр сабақтары,әр түрлі жас топтары, театрландырылған қызмет, театрландырылған дайындық.

1. Мектепке дейінгі білім беруде сахналастыудың маңызы

“Ерте ҳәм мектепке шекемги жастаģы балалар раўажланыўына қойылатуģын мәмлекет талаплары”нда балаларды жоқары “руўҳый”, “адеп-икрамлы”, “мәдений”, “естетикалық” түсиниклериниң мазмунын олардың қәлбине, санасына сиңдириў мәмлекет сиясатындаģы зәрур атуал машқалалардан бири. Усы тәрептен алып қараģанда Өзбекстан Республикасында жүз берип атырģан кең көлемли жәмиетлик- руўҳый реформалар, пән-техника ҳәм ислеп шыģарыў тез пәт пенен раўажланып баратырģанлыģы – жәмиет талапларына жуўап бере алыўшы шахсты тәрбиялаў мәселесин күн тәртибине қоймақта.
Бугин келешектиң негизи болģан, ҳәр тәреплеме жуўапкершиликли, жәмиет раўажланыўы ушын жеке өзи инитсиатива көрсете алатуģын жасларды мақсетке туўры баģдарлаў зәрур әҳмиетке ие. Бул бойынша мектепке шекемги тәлим мәкемеси тәрбияланыўшыларының жасы ҳәм өзине сай психологиялық, ўаизиологиялық ҳәмде ўаизикалық имканиятлары, қызыģыўшылықлары, таланты ҳәмде мүтәжликлери есапқа алынады.
Мектепке шекемги жастаģы балаларды театр тамашаларына қызықтырыў, олардың қуўыршақ ойынларын шөлкемлестириўден мақсет:
­ балалар ушын дөретиўшилик, активликти тәмийинлеўши шараятлар жаратыў;
­ театр көриў әдебине үйретиў;
­ театр тамашалары протсессинде балалардың сөзи ҳәм ўаизикалық раўажланыўындаģы байланысты тәмийинлеў;
­ халық жаратқан бай мийрасымызģа болģан муҳаббат сезимин оятыў;
­ қуўыршақ театрын ата-аналар меен биргеликте шөлкемлестириў имканиятын жаратыўдан ибарат.
Ҳәр бир қуўыршақ театры баланың руўҳиятына төмендегише тәсир көрсетеди:
­ қуўыршақ театры ушын таңланģан ертек баланың жасы ҳәм билим дәрежесине сай болса балада оны көриў ҳәм оģан қызыģыўшылық пайда болады;
­ бақлаўларымыздан белгили, айрым балаларда ертек қаҳраманына қараģанда руҳы тетик яки қорқыў, көзине жас алыў яки кулип жибериў сыяқлы емотсионал жаģдайлар пайда болады;
­ қуўыршақ театры жуўмаģында өтказилген сәwбетте балалар қуўыршақ театрында көргенлери ҳаққында қызыģыўшылық ҳәм қуўаныш пенен қуўыршақ театрын ҳәр дайым
Мектепке шекемги билимлендириў мәкемелеринде қуўыршақ театрларын таярлаў ҳәм тамашалар көрсетиў мазмунын басқышпа-басқыш әмелге асырыў унамлы имканият береди:
Биринши басқыш.
Мектепке шекемги билмилендириў шөлкеминде қуўыршақ театрын таярлаўда үскенелер яģный материаллық тәмийинлеўди әмелге асырыўда:
­ дерек таңлаў (ертек таңлаў). Таңланģан ертек баланың жасына сайкес келиўи;
­ музыка таңлаў;
­ қуўыршақ театрын қөрсетиў режесин дүзиў.
Екинши басқыш:
­ көзленген мақсетке ерисиўде ертек мазмунына көре қаҳраманларды таңлаў ҳәм сөзлерин яд алыў;
­ қуўыршақларды жасаў ҳәм кийиндириў;
­ тәрбияшы менен биргеликте тақмақларды ядлаў.
Үшинши басқыш:
­ тәрбияшы ҳәм балалар менен биргеликте театр түрине көре ертекти саҳналастырыў;
­ қуўыршақ театрын көрсетиў, балалардың қызыģыўшылықлары ҳәм оларģа унаģан қаҳраманлар ҳаққындаģы пикирлерин анықлаў.
Мектепке шекемги билмилендириў мәкемелеринде қуўыршақ театрынан нәтийжели пайдаланыў балаларда үлкен заўық баģышлайды ҳәмде олардың турмысын жәнеде қуўанышлы болыўын тәмийинлейди.
Киши жастаģы балалар топарында:
 театр ҳаққындаģы дәслепке түсиниклерин раўажландырыў;
 ертек қаҳраманларының атларын билиў;
 театр көриў әдеби, тәртип-қаģыйдалары ҳаққында маģлыўматқа ие болыў;
 театр қаҳраманларының сөзлерин тәрбияшы менен биргеликте ядлаў;
 сая театрларына таярланģан үлгилерди бояў, тәртипли рәwиште жайластырыў.
Орта жастаģы балалар топарында:
 балалардың қуўыршақ театры ҳаққындаģы түсиниклерин қәлиплестириў;
 саҳнада ҳайўанлар ҳәм ертек қаҳраманларын көрсетип, оларды ҳәрекетке келтириў;
 актёр сыпатында өзлерин еркин тутыўларына имканият жаратыў;
 театр көриў әдебине үйретиў;
 тәрбияшы жәрдеминде декоратсиялар таярлаўда еркинлик сыяқлы сыпатларģа ие болыў.
Үлкен жастģы балалар топарында:
 театрда актёрлардың сөйлеўи, қосықлар айтыўы ҳаққында түсиник пайда етиў;
 ертектен қәлеген рол таңлаў;
 тамашага таңланģан ертеклердиң мазмуны кеңлиги ҳәмде роллерди атқарыўда бирге ойнайтуģын балаларды таңлаўдың ықтыярлыģына итибар қаратыў;
 балаларга қуўыршақларды еркин жасаўы, кийим таңлаўына имканият бериў.
Мектепке таярлаў балалар топарында:
 балалардың театр ҳаққындаģы дәслепки билимлерин беккемлеў;
 қуўыршақ театры-саңат түрлеринен бири екенлигин балаларģа түсиндириў;
 театр саңатине қызыģыўшылық оятыў.
Бул дәwирде балаларда қуўыршақ театры қуралында материаллық ҳәм руўҳый турмыс ҳаққында томендеги түсиниклерди қәлиплестириў зәрур:
 театрда гөззал тәбияттың сәwлелениўи ҳәм оннан заўықланыў;
 әййемги заманлардаģы ўақыя ҳәм қублыслардың мәнгилик суўретлениўине мүнәсийбет билдириў;
 қаҳраманлардың ис-ҳәрекетлерине көре “жақсы” ҳәм “жаман” пазыйлетлерин көре билиў.
Қуўыршақ театрларын саҳналастырыўда тәрбияшы дәслеп ҳәр бир топар балаларының жасы, қызыģыўшылыģына айрықша итибар берген жаģдайда ертек таңлаўы зәрур әҳмиетке ие.
Мектепке шекемги билимлендириў шөлкеминдеги топарларда ертеклер таңлаў төмендегише:
1. Киши топар (3-4) балалар ушын:
• “Пил менен қораз” (халық ертеги).
• “Қасқыр менен ешки” (халық ертеги).
• “Насибаның алмасы” (Ш.Сәдулла).
2. Орта топар (4-5) балалар ушын:
• “Қоянжан ҳәм лайлек” (халық ертаги).
• “Ақыллы ģарģа” (халық ертаги).
3. Үлкен топар (5-6) балалар ушын:
• “Гарģабай” (халық ертаги).
• “Ур тwқмоқ” (халық ертаги)
4. Мектепке таярлаў топары (6-7) жастаģы балалар ушын:
• “Егри ҳәм Тwģри” (халық ертеги).
• “Жалģан дос” (А.Авлоний).
Белгили, мектепке шекемги үлкен жастаģы балаларда қуўыршақ театры қуралында әдеп-икрамлылық сыпатларды қәлиплестриўде бирге ислесиў байланыслары зәрур ролъ тутады. Мәселен, мәмлекет қуўыршақ театрларына барыў арқалы балада қуўыршақ ҳәм оның ис-ҳәрекетлери, қуўыршақ театрын шөлкемлестириў протсесси ҳақкында анық түсиниклер пайда болса, шаңарақлар менен бирге ислесиў нәтийжесинде баланың ишки кеширмелери, арзы-тилеклери, қызыģыўшылықлары ҳаққында бир қатар маģлыўматларģа ие болыў мүмкин