Мектепке дейінгі білім беру ұйымындағы сахналастыру – іскерлігін ұйымдастыру

2- шағын топ
Бұл жаста балалар театр режиссурасының алғашқы кезеңдерін көре алады. Оларға саусақ театры, қуыршақ үстел театры және т.б. Түсіну процесіне халықтық және авторлық ертегілер, өлеңдер, әңгімелер мәтіндері («Бұл саусақ - немере ағасы ...», «Тили-бом», К. Ушинский «Әтештің отбасы», А.Барто негізіндегі шағын қойылымдар кіреді. «Ойыншықтар», В.Сутеев («Тауық пен үйрек»). Балалар саусақ театрының формаларын ересектер тақырыбына импровизациялайды қолданады.
Негізгі функциялар:
> Кейіпкерлерді дұрыс бағалаңыз, мұқият болыңыз, оң идеалға ие болыңыp тәрбие
> Театрландырылған ойын-сауық шараларына деген қызығушылықты арттырубару
> Балалардың сөйлеуде, әнде, мимикада, қимылдармен, қимылдармен және басқа жағдайларда өз ойын еркін жеткізе алуына көз жеткізу.
> Ойын, ән және би арқылы шығармашылық бейнелеу және орындаудағдыларды игеру.
> Балалардың заттар мен оқиғалар, табиғат пен шындық, болашақ пен өткен, дәстүрлер және басқалар туралы түсініктерін кеңейту
> Балалардың театрдың әр түрлі аспектілері туралы, мысалы, үстел театры, драматургия және жердегі театр туралы түсініктерін нығайтуға көмектеседі.
> Балалардың сөздік қорын байытып, дұрыс айтылу ережелеріне назар аударуға баулу.
> Балаларды өз бетімен немесе тәрбиешінің көмегімен таныс әңгімелер құруға, ертегілерді импровизациялауға және әртүрлі әңгімелер құруға шақырыңыз.
> Балаларда сана, ойлау, зейін қалыптастыру.
> Балаларды өзін және құрдастарын бағалауға үйрету.
> Балалардың әр түрлі іс-әрекеттерді орындауға, билеуге, жарқын бейнені жасауға деген құштарлығын арттыру.
> Рөлдік ойын, яғни актерлік шеберлікті дамыту.
>Өзіндік іс-әрекетте әнді, биді, импровизацияны дұрыс қолдануға қол жеткізу.
Орта топ. Осы жаста балалардың театрландырылған қойылымдарға деген қызығушылығы артады. Балалардың театрландырылған қойылымдарға деген қызығушылығы артып келеді. Театрландырылған ойын дағдылары балалардың сахналанған ойын туралы білімдерін кеңейту арқылы дамиды. 4-5 жасында бала үстел театрының әр түрлі формаларын үйренеді, мысалы жұмсақ ойыншықтар, ағаш театры, конус театры, халық ойыншықтары театры. Балалар «Түлкі мен тырна», «Қарлығаш», «Қаздар мен тырналар» және т.б. сияқты ертегілерге негізделген шағын қойылымдарды ұсынады.Саусақ театры поэмалар мен новеллаларды саусақпен импровизациялауға тырысатын («Джили у бабуси»; С. Михалков «Котята», 3убкова «М.Х. делили апельсин») дербес жұмыстарда қолданылады.
Негізгі функциялар:
> Балалардың театрландырылған ойынға деген қызығушылығын арттыру.
> Этюд, драматизация, ән мен би импровизациясы процесінде мінсіз бейнені қалай жасауға болатындығын үйрету.
> Айналасындағы заттар туралы түсініктерін байыту.
Заттарды түсі, күйі, өлшемі бойынша сұрыптау қабілетін дамыту. Балалардың қойылымдағы кейіпкерлер туралы білімдерін кеңейту.
> Балалардың сөздік қорын толтырыңыз және белсендіріңіз. Сөйлеудің интонациялық экспрессивтілігін қалыптастыру. Театрландырылған ойын әрекетінде балалардың сөйлесу дағдыларын дамыту.
> Қуыршақтарды дұрыс пайдалану ережелерін күшейту.
> Қуыршақтармен балалардың импровизацияланған ойындарында
қатысуға деген ықыласты қалыптастыруды жалғастырыңыз.
> Мектепке дейінгі қызметкерлер, ата-аналар мен балалар
үнемі басқалардың алдында орындау қабілетін дамытады және қолдайды.
Үлкен топ
Үлкен топтарда өтетін тереңдетілген театрландырылған ойын дағдылары әр түрлі драмалық ойын түрлері мен театрлық режиссерлік ойын арқылы зерттеледі. Оқушылардың үлкен тобы бірнеше әдеби шығармалардан тұратын импровизациялық ойындар, өз бетінше қойылымдар ойнауға мүмкіндік алады. Мысалы, «А.С.Пушкиннің ертегілеріне саяхат», «С.Перроның ертегілері кейіпкерлерінің жаңа оқиғалары» және т.б. Бұл тәсіл балалардың режиссуралық тәжірибесін жақсартады.
Қойылымға арналған тақырыптар мен сөздер күрделі, театрландырылған қойылымда жанфрлар туралы түрлі ертегілер қолданылады («Ешкі балалары», «Ұлу» және т.б.).
Негізгі функциялар:
> Балалардың театрландырылған қойылымдарға деген қызығушылығы одан әрі арта түседі.
> Ойын, ән және би импровизациялары арқылы балалардың орындау шеберліктерін арттыру.
> Балалардың айналасындағы қатынастар туралы түсініктерін кеңейту. Топта, залда, мектепке дейінгі ғимаратта бейімделу дағдыларын жетілдіру.
> Балалардың қуыршақ театрларының түрлерін ажырату және әңгімелеу қабілетін нығайту.
> Балалардың сөздік қорын қалыптастыруды жалғастырыңыз. Сөйлеудің интонациялық экспрессивтілігін жетілдіру. Сөйлеудің монологтық және диалогтық түрлерін дамыту.
> Қуыршақтармен дұрыс жұмыс жасау, яғни дұрыс бағдарлау ережелерін нығайту.
> Балаларды әр түрлі әңгімелер мен ертегілерді жеке немесе топта құруға және солардың негізінде импровизацияланған қуыршақ театрларын құруға шақырыңыз.
> Балалардың санасын, ойлауын, қиялын, зейінін дамыту.
> Қуыршақтармен ойнауға деген ұмтылысты дамыту. Ән, би, ойын импровизацияларын өзіндік іс-әрекетте қолдану қабілеттерін дамыту.
> Балалардың мектепке дейінгі демалыстарға, ойын-сауық іс-шараларына сабақтар мен өздік жұмыстар барысында алған білімдері мен дағдыларын қолдана отырып, белсенді қатысуға қолдау көрсету.
Дайындық тобы
Жаттығу тобында ойын материалы күрделене түседі. Театрландырылған қойылымдарға театрландырылған қойылымдар, балалар опералары, мюзиклдер және ритмикалық питтер кіреді. Орыс халық ертегілерін, әндерін, әдеби шығармаларын сахналау; драматизация-ойындар: «Пісіру котяттары», мұз. Е. Тиличеевой.
Негізгі функциялар:
> Театр өнері негізінде балалардың жан-жақты шығармашылық дағдыларын жетілдіру.
> Көркем образдар жасау кезінде ойын, ән және би импровизациясы арқылы балалардың өзіндік шығармашылық қабілеттерін дамыту.
> Балалардың айналасындағы қатынастар туралы түсініктерін кеңейтуді жалғастырыңыз. Топтық, залдық және мектепке дейінгі бейімделу дағдыларын жетілдіріңіз. Балалардың қуыршақ театры туралы түсініктерін және оларды ажырата білу қабілеттерін арттыру.
> Балалардың сөздік қорын жақсарту және көбейтуді жалғастырыңыз, олардың сөздік қорын үнемі кеңейтіңіз. Сөйлеудің сұхбаттық және монологтық түрлерін жетілдіру. Қарым-қатынас барысында сөйлеу мәдениетін тәрбиелеу. Қуыршақтардың қатысуымен әңгімелер мен ертегілер құру дағдыларын жетілдіру.
> Қуыршақтарды дұрыс басқара білу
күшейтеді.
> Балалардың ертегі кейіпкерлерімен импровизациялау қабілетін күшейту.
> Ақыл, зейін, ойлау, қиял және сезім дағдылары жетілдірілген.
> Балалардың рухын өзгелермен бөлісу, дене әуенінің әр түрлі қимылдары арқылы әуен әуенін көрсету, көркемдік өзіне деген сенімділік дағдыларын дамыту.
> Қуыршақ театрлары кезінде балалардың импровизациялық бастамаларын музыкалық аспаптардың көмегімен жеке де, топта да қолдау.
> Балалардың мектепке дейінгі демалыстарға, ойын-сауық іс-шараларына сабақтар мен өздік жұмыстар барысында алған білімдері мен дағдыларын қолдана отырып, белсенді қатысуға қолдау көрсету.
Жоғарыда айтылған жағдайда ұйымдастырылған білім беру өз жемісін беретіні сөзсіз. Театрландырылған ойын балалардың өз ойын басқалар алдында көрсете білу, өз «Менін» басқаларға ұсыну, өз құрдастарының алдында өз іс-әрекеттерімен мақтану қабілеттерін дамытады. Балалардың мектепке дейінгі тәрбиесі театрландырылған ойын әрекеттері, кіріктірілген ойындар, өнер түрлерімен байытылады.
Мектепке дейінгі білім берудегі театрлық қызметтің барлық аспектілеріне үлкен назар аудару керек, өйткені олар,
• қоғамда өз орнын алу моделін құру;
• ұлттық және рухани құндылықтарды сіңіру кезінде баланың мәдениетін көтеру;
• балалар әдебиеті, музыка, бейнелеу өнері, әдептілік, ұлттық дәстүрлер мен құндылықтармен танысу және оларға деген қызығушылықтарын арттыру;
• Балаларға дұрыс және жаман ойлау ұғымдарын сіңіруге көмектеседі.
Театрлық іс-шаралар сонымен қатар ойын, қиял, ойдан шығару арқылы балалардың шығармашылық белсенділігін кеңейтеді, сонымен қатар балалардың ішкі тәжірибесін, қарым-қатынасын, кейіпкерлерге реакция жасау, олардың жағдайына енуге тырысу сияқты эмоционалдық белсенділіктерін дамыту.
Балалардың сөйлеу тілінің дамуы театр іс-әрекетімен, кейіпкерлердің сөзімен, баланың сөйлеуімен үйлесімде, сөздік қорын молайтады, сөйлеудің дыбыстық мәдениеті ажырамастай байланысты.
Театрлық іс-шараларға әңгімелер, суреттерге негізделген рөлдік әңгімелер, өмір тақырыптарын дербес импровизациялау (имитациялау) кіреді (күлкілі әңгімелер, қызықты оқиғалар және т.б.); қуыршақ театрларын, сахналандырылған ойындарды, рөлдік жаттығуларды (ауызша және ауызша емес) қарау және талқылау; балаларды эмоционалды дамытатын жаттығуларды қамтиды.
Театрды дұрыс жолға қою, ұжымды дұрыс жолға қою
Тәрбиеші бағытта үлкен рөл атқарады. Мұнда тек жақсы білім ғана емес, оның қырағылығы мен адалдығы да қажет. Дәл осы жағдай балалардың театр қызметіне деген қызығушылығын оятып, олардың шығармашылық қабілеттерін оң жағынан өзгертуге мүмкіндік береді. Тәрбиеші ұялшақ балаларды өзінің актерлік белсенділігімен көрерменге айналдырып қана қоймай, әр баланы мұқият бақылап отыруы керек. Тәрбиеші балаларға сахнада өнер көрсету кезінде қателіктер жіберіп, «қорқыныш», «суретші» және «көрермен» болып бөлінуіне жол бермей, үнемі қолдау көрсетіп отыруы керек.
Театр қызметін қалыптастыру бойынша сабақтар топтамасы кезінде келесі міндеттер шешіледі:
-оқушының шығармашылық қабілеттерін және шығармашылық өзіндік сенімділігін қалыптастыру;
- балалардың шығармашылық қызметтің барлық қырларына қызығушылығын ояту;
- импровизация дағдыларын меңгеру;
- сөйлеу әрекетінің барлық формаларын, функциялары мен компоненттерін дамыту;
- танымдық дағдыларын жетілдіру.
Театрландырылған қойылым - театрландырылған қойылымның негізі. Мектепке дейінгі мекемелерде театрландырылған қойылымдарға ерекше назар аудару керек:
> жанр мен тақырыптың әр түрлі диапазоны;
> Театр қызметін әр фқытта және күнделікті педагогикалық қызметтің барлық салаларына қосу.
> Театрландырылған қойылымдарды дайындау мен өткізудегі балалардың максималды белсенділігі.
> Балалардың театрландырылған қойылымдарды ұйымдастыруда ересектермен өзара әрекеттесуі.
Театр қызметін дамыту жүйесі үш кезеңде жүзеге асырылады:
• Әдеби және фольклорлық шығармалардың шығармашылық сезімі;
• негізгі («актер», «режиссер») және қосымша («сценарист», «декоратор», «костюмдер дизайнері») бойынша арнайы білімдерді зерттеу;
• өзіндік шығармашылық қызмет.
Педагогикалық міндет жасанды театр іс-әрекетімен күрделене түседі. Ол сезіммен, ойлаумен, қиялмен, сөйлеумен үйлеседі және балалардың әртүрлі іс-әрекеттерінде (сөйлеу, музыка және т.б.) көрінеді.
Сондықтан театрлық қызметті жалпылама әрекет деп атай аламыз.
Балаларда театрландырылған қойылымдар кезінде,
• қоршаған орта туралы түсініктерін кеңейтеді;
• қиял, сана, түсіну сияқты психологиялық түсініктерді дамытады
• көру, есту, сөйлеу сияқты әр түрлі анализаторларды дамытады;
• сөздік қор, грамматикалық тұрғыдан дұрыс сөйлеу, дұрыс сөйлеу, айтылу, қарқын, интонация және мәнерлеу белсенді және жетілдіріледі;
• қимыл-қозғалыс дағдылары, үйлестіру, тембр, сөйлесу дағдылары жетілдірілген;
• эмоционалды-ерік белсенділігі дамиды;
• мінез-құлық қалыптасады;
• топтық жұмыс, бір-біріне деген жафпкершілік дамиды;
• өз бетінше ойлауды, шығармашылық белсенділікті дамытады;
• Театрландырылған іс-шараларға қатысу балаларға үлкен қфныш пен қызығушылық тудырады.
Әр түрлі жастағы балалармен жұмыс жасаудың міндеттерін қарастырайық.
шағын топ
Бұл жаста балалар театр режиссурасының алғашқы кезеңдерін көре алады. Оларға саусақ театры, қуыршақ үстел театры және т.б. Түсіну процесіне халықтық және авторлық ертегілер, өлеңдер, әңгімелер мәтіндері («Бұл саусақ - немере ағасы ...», «Тили-бом», К. Ушинский «Әтештің отбасы», А.Барто негізіндегі шағын қойылымдар кіреді. «Ойыншықтар», В.Сутеев («Тауық пен үйрек»). Балалар саусақ театрының формаларын ересектермен бірге берілген тақырып бойынша импровизациялау үшін пайдаланады.


Негізгі функциялар:
> Кейіпкерлерді дұрыс бағалаңыз, мұқият болыңыз, жағымды идеалды дамытыңыз.
> Театрландырылған қойылымдарға деген үлкен қызығушылықты дамыту.
> Балаларды сөйлеуде, әнде, мимикада, қимылдармен, қимылдармен және т.с.с.де өз ойларын еркін айтуға шақырыңыз.
> Ойын, ән және би арқылы шығармашылық бейнелеу мен орындаушылық шеберлікке қол жеткізу.
>Балалардың заттар мен оқиғалар, табиғат пен шындық, болашақ пен өткен, дәстүрлер және басқалар туралы түсініктерін кеңейту
> Балалардың театрдың әр түрлі аспектілері туралы, мысалы, үстел театры, драматургия және жердегі театр туралы түсініктерін нығайтуға көмектеседі.
> Балалардың сөздік қорын байытып, дұрыс айтылу ережелеріне назар аударуға баулу.
> Балаларды өз бетімен немесе тәрбиешінің көмегімен таныс әңгімелер құруға, ертегілерді импровизациялауға және әртүрлі әңгімелер құруға шақырыңыз.
> Балаларда сана, ойлау, зейін қалыптастыру.
> Балаларды өзін және құрдастарын бағалауға үйрету.
> Балалардың әр түрлі іс-әрекеттерді орындауға, билеуге, жарқын бейнені жасауға деген құштарлығын арттыру.
> Рөлдік ойын, яғни актерлік шеберлікті дамыту.
>Өзіндік іс-әрекетте әнді, биді, импровизацияны дұрыс қолдануға қол жеткізу.
Орта топ
-Осы жаста балалардың театрландырылған қойылымдарға деген қызығушылығы артады. Балалардың театрландырылған қойылымдарға деген қызығушылығы артып келеді. Театрландырылған ойын дағдылары балалардың сахналанған ойын туралы білімдерін кеңейту арқылы дамиды. 4-5 жасында бала үстел театрының әр түрлі формаларын үйренеді, мысалы жұмсақ ойыншықтар, ағаш театры, конус театры, халық ойыншықтары театры. Балалар «Түлкі мен тырна», «Қарлығаш», «Қаздар мен тырналар» және т.б. сияқты ертегілерге негізделген шағын қойылымдарды ұсынады.
-Саусақ театры поэмалар мен новеллаларды саусақпен импровизациялауға тырысатын («Джили у бабуси»; С. Михалков «Котята», 3убкова «М.Х. делили апельсин») дербес жұмыстарда қолданылады.