Menejment va statistika

Shaxsiy sug‘urta – bunda sug‘urta ob’ekti bo‘lib, insonlarning xayoti, sog‘lig‘i mexnat qobiliyati kabilar hisoblanadi;

Javobgarlik sug‘urtasi - bunda sug‘urta ob’ekti bo‘lib, yuridik va jismoniy shaxslarning turli majburiyatlarni bajarishdagi javovgarligi tushuniladi;

Tadbirkorlik bo‘yicha xavf-xatar sug‘urtasi : tadbirkorlarning har-xil xavf xatar natijasida ko‘rgan zararlarini qoplashda qo‘llanadi.

Mulk sug‘urtasida yuridik va jismoniy shaxslarning mulklari turli tabiiy ofatlardan (kuchli shamol-bo‘rondan, suv toshqini-seldan, portlashdan, yer qimirlash-zilziladan, kuchli yomg‘ir yoki qordan, yashin urishdan va boshqalar), o‘g‘irliklardan, transport vositalarini olib qochishdan, santexnika tizimining buzulishidan, boshqa shaxslar tomonidan qasddan yetkazilgan mulkiy zararlardan ko‘rilgan zararlarni qoplash uchun sug‘urta qilinadi.

Shaxsiy sug‘urtada 18 yoshdan 70 yoshgacha bo‘lgan layoqtli (I-guruh nogironlari, alkogolik kasalligi bor bemorlar va shu kabilardan tashqari) aholi shu jumladan chet el fuqarolari ham shaxsiy xayotlarini turli baxtsiz xodisalardan sug‘urta qiladi. Bunda baxtsiz xodisalar tufayli ko‘rilgan zarar sug‘urtalanuvchiga tegishli hujjatlar qoidaga asosan tuzilganda sug‘urtalovchi tomonidan shartnomaga muvofiq qoplanadi. Agarda baxtsiz xodisa shaxsning qastdan yoki ataylab, spirtli ichimlik ichib mast holatda, narkotik moddalar istemol qilganligi sababli sodir bo‘lsa, bunday holatlarda sug‘urtalangan shaxslarga sug‘urta qoplamasi to‘lanmaydi, chunki bu holatlar sug‘urtalash holatlari hisoblanmaydi. Xayotni sug‘urta qilish: umrbod sug‘urtalash (16 yoshdan to 80 yoshgacha), vafot etishni sug‘urtalash va aralash sug‘urta bo‘lishi mumkin. Xozirgi paytda sug‘urta xizmatlari bilan Davlat aksiyadorlik sug‘urta kompaniyalari “Uzagrosug‘urta” kompaniyasi, “Madad” sug‘urta agentligi “O‘zbekinvest ” sug‘urta kompaniyasi, “Kafolat” sug‘urta kompaniyasi, hamda xususiy va qo‘shma sug‘urta kompaniyalari shug‘ullanadilar.

Bu sug‘urta kompaniyalarining viloyatlar va tumanlarda filiallari, bo‘limlari yoki agentlari bo‘lib, sug‘urtalanuvchilarga turli sug‘urta xizmatlarini amalga oshiradi.

Mustaqil balans va bankda hisob-kitob raqami bo‘lib, mol-mulkga ega bo‘lgan va soliq to‘lovchi hisoblanadigan sug‘urta kompaniyaning bo‘limlari yoki sug‘urta tashkilotlari statistika organlariga “Sug‘urta tashkiloti faoliyati to‘g‘risida yillik hisoboti (-1-sug‘urta shaklida) topshiradilar. Ushbu hisobot shakli O‘zbikiston Respublikasi Davlat statistika qumitasining 2009-yil 16-noyabr 4-sonli qarori bilan tasdiqlangan bo‘lib 4-bo‘limdan iborat.

1. 
   “Sug‘urta faoliyatining asosiy ko‘rsatkichlari” deb atalib, unda joriy hisobot davrida tuzilgan sug‘urta shartnomalari soni, sug‘urta summasi, sug‘urta mukofotlari tushumi, sug‘urta to‘lovlari, sug‘urta zahiralarining ishlatilishi ko‘rsatiladi.
   
2. 
   “Daromad va harajatlar” deyilgan bo‘lib, unda daromadlar: sug‘urta faoliyati daromadlari hamda boshqa daromadlar va tushumlar;
   

• 
  Harajatlar esa – sug‘urta qoplamasi to‘lovlari, zahiralarga ajratmalar, mehnatga haq to‘lash, asosiy vositalarni saqlash va eskirishi hamda boshqa boshqaruv harajatlari ko‘rsatiladi.
  

3. 
   “Asosiy vositalar, nomoddiy aktivlar moliyaviy faoliyat va qarzdorlik” deb atalib, ularning hisobot davr yil boshiga qoldig‘i, hisobot davrida ko‘payishi va kamayishi hamda yil oxiriga qolgan summalari ko‘rsatiladi.
   
4. 
   “Sug‘urta tashkilotlarining qisqacha tavsifi” deb atalib, unda tashkilot ustav kapitalining hajmi, muassasalar soni, filiallar soni, amaldagi sug‘urta shartnomalari soni, (xalq xo‘jaligi tarmoqlari: sanoat korxonalari, qishloq xo‘jaligi, qurilish va shu kabilar bilan), xodimlarning ro‘yxatdagi o‘rtacha soni kabi ko‘rsatkichlar ko‘rsatiladi.
   

Sug‘urta tashkilotlarining asosiy ko‘rsatkichlari bo‘lib quyidagilar hisoblanadi: