Menejmentning tadqiqot usullari

4.7. Maqsadlar daraxti usuli 
Maxsus tadqiqot usullarida “maqsadlar daraxti” usulidan ham foydalaniladi. 
Boshqaruv maqsadlari va vazifalarining soni va turlari shunchalik ko‘pki, 
hech bir ijtimoiy-iqtisodiy tizim ularning tarkibini kompleks yondashuvsiz tadqiq 
eta olmaydi. Qulay va sinalgan usul sifatida daraxt ko‘rinishdagi maqsadlar 
modelini qurishdan – “maqsadlar daraxti”dan foydalanish mumkin. 
“Maqsadlar daraxti” yordamida ularning tartibga solingan ierarxiyasi 
tavsiflanadiki, buning uchun asosiy maqsad quyidagi qoidalar asosida kichik 
maqsadlarga dekompozitsiya qilinadi: 

chizmaning cho‘qqisida joylashgan umumiy maqsad pirovard natijaning 
tavsifiga ega bo‘lishi kerak; 

umumiy maqsadni maqsadlarning ierarxik tuzilmasiga yoyishda shundan 
kelib chiqiladiki, har bir keyingi darajadagi kichik maqsadlarni amalga oshirish 
oldingi darajadagi maqsadga erishishning zaruriy va etarli sharti hisoblanadi. 

turli darajalardagi maqsadlarni ifodalashda ko‘ngildagi natijalarni olish 
usullarini emas, balki shu natijalarni tavsiflash zarur; 

har bir darajadagi kichik maqsadlar bir-biridan mustaqil va bir-biridan kelib 
chiqmaydigan bo‘lishi kerak;

“maqsadlar daraxti” poydevori ma’lum yo‘llar bilan va oldindan 
belgilangan muddatlarda bajarilishi mumkin bo‘lgan ishlarni ifodalovchi 
vazifalardan iborat bo‘lishi zarur. 
Dekompozitsiyalash darajalarining soni qo‘yilgan maqsadlarning ko‘lami va 
murakkabligiga, tashkilotda qabul qilingan tuzilmaga, tashkilot boshqaruv tizimi 
tuzilishining ierarxiyaliligiga bog‘liq. 

---

115 
Tadqiqotda nafaqat maqsadlar ierarxiyasini, balki uning ma’lum vaqt 
oralig‘idagi dinamikasini ham modellashtirish muhim jihat hisoblanadi. 
Dinamik model ayniqsa, ijtimoiy-iqtisodiy tizimning strategiyasini amalga 
oshiruvchi istiqbolli rejalarini ishlab chiqishda foydali. 
Ushbu usullarning barchasi bir-biri bilan chambarchas bog‘langan. Ular turli, 
ba’zan esa zid narsalarni birlashtiradi, va bu ularni qo‘llashdan olingan samaraning 
asosini tashkil qiladi. 
Ushbu usullarning farqlanishi – tadqiqot metodologiyasi va tashkil etilishini 
birlashtirish, yondashuvlar va eng sodda usullarning kombinatsiyasida. Ushbu 
usullardan har birini alohida olingan holda tavsiflash va ko‘rib chiqish zarur.