Metallurgiya va kimyoviy texnologiyalar

BO‘TANA ZICHLIGI - bo’tana og'irligining uning hajmiga nisbati (gramm/litrda). Masalan, 2 litr bo’tananing og'irligi (idishsiz) 2400 g. bo’lsa, bo’tana zichligi:

2400/2=1200 g/l.
REAGENTNING SOLISHTIRMA SARFI (yoki boshqa materialning) 1 tonna ruda uchun reagent sarfi. Xarajatlar rejim va real holat bo'yicha ajratilishi mumkin. Rejimga, qoida tariqasida, eng yuqori texnologik ko'rsatkichlarni inobatga olgan holda reagentlarning optimal sarfini aks ettiradi.

8. 
   pH kislotali yoki ishqoriylik ko'rsatkichidir. O'lchov: 1 dan 6 gacha (kamayish tartibida) kislotali, 7 - neytral, 8-14 (o’sish tartibida) ishqoriy muhit ko’rsatkichi.
   

Mis boyitish flotatsiyasida ishqoriylik ohak yordamida hosil qilinadi va pH o'lchagichlar yordamida nazorat qilinadi, agar pH o'lchagichlar ishlamasa, u holda ishqoriylik bo’tanada CaO titrlash orqali nazorat qilinadi. Ikkinchi tozalashda ohak yetkazib berish, ya'ni erkin CaO ning konsentratsiyasi titrlash usuli bilan aniqlanadi.

9. 
   FABRIKANING TEXNOLOGIK YO'RIQNOMASI - fabrikaning barcha sexlari, tarkibiy qismlari, bo’linmalari, barcha ishchilari va zavod muhandis-texnik xodimlarining ishini tartibga soluvchi hujjat.
   
10. 
    TEXNOLOGIK REJIM – fabrika texnologik yo’riqnomasining muayyan texnologik bosqichini (yanchish, flotatsiya va boshqalar) ishlashini tartibga soluvchi bo'limi. Texnologik rejim talablariga rioya qilmaslik texnologik jarayonni qo'pol ravishda buzish hisoblanadi.
    

Mis rudalari sulfidli, oksidli va aralash turlarga boʻlinadi. Ko'pgina sanoat konlarining birlamchi rudalarida mis sulfid shaklida mavjud. Oksidlanish zonasida u karbonatlar, silikatlar, sulfatlar, oksidlar va boshqa birikmalar bilan ifodalanadi. Jahon mis zahiralari va ishlab chiqarishning 90% dan ortig'ini tashkil etuvchi sulfidli rudalardagi asosiy mis minerallari xalkopirit (34,5% Cu ), bornit (52-65% Cu ) va xalkozin (79,8% Cu). Mis-nikel konlarida kubanit (22-24% Cu ) sezilarli miqdorda, mahalliy mis - mahalliy mis (98-100% Cu) konlarida uchraydi. Oksidlangan rudalardagi asosiy mis minerallari: malaxit (57,4% Cu), azurit (55,5% Cu), xrizokola (36,1% Cu), broxantit (56,2% Cu), kuprit (88,8% Cu). Ko'pincha mis rudalarida Fe, Mo, W, Pb, Co, As, Au va Ag ning sezilarli miqdori, shuningdek V mavjud. Quyida rudali minerallarning xususiyatlari ifodalangan:

Xalkopirit (yun. Chalkos mis va pirit), mis kolchedani — mineral, mis va temir sulfidi. Kimyoviy tarkibi CuFeS2 (34,57% mis, 30,54% temir, 34,9% oltingugurt), aralashma holda Ag, Zn, Au, As, Se, Sn bor. Tetragonal va kub singoniyada kristallanadi. Moʻrt. Yarimoʻtkazgich; antiferromagnetik. Donador, yashirin kristalli, baʼzan buyraksimon agregatlar hosil qiladi. Deyarli barcha genetik tipdagi magmatik konlardan choʻkindi konlargacha uchraydi. Intruziv jinslar orasida joylashgan misnikel sulfid konlarida pirrotin, pentlandit, magnetit, kubanit va boshqa minerallar bilan birga topiladi. Nurash jarayonida xalkopirit hisobiga kuprit, malaxit, limonit, xrizokolla va boshqa minerallar hosil boʻladi. Xalkopirit misning eng koʻp tarqalgan minerali va mis rudalarining asosiy minerali. Xalkopirit, kristallarning o'zaro o'sishi 9 sm gacha.