Metallurgiya

1
issiqlikning 
hammasi A ishga sarf bo‘ladi. 
Plank ta'rifiga binoan yuqorida aytilgan jarayonni amalga oshirib bo‘lmaydi. 
Ishchi jism isitkichdan olgan issiqlik Q
1
ni faqat bir qismini ishga aylantiradigan 
va qolgan qismini (Q
2
) sovitikichga uzatadigan davriy jarayonni amalga oshirish 
murnkin. Bu real jarayonda Q
2
issiqlik miqdori ishchi jismning siqilish jarayonida, 
ya’ni ishchi jism boshlang‘ich holatiga qaytishida pastroq haroratda T
1
> T
2
, 
bo‘lgan sovitkichga uzatadi. Q
2
issiqlik miqdorining qiymati yetarli darajada katta 
bo‘lgani uchun issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsiyenti: 
=
−
=
−
hamma vaqt birdan kichik. 
1. 
Karno ta’rifi. “Ideal issiqlik mashinasining foydali ish koeffitsiyenti 
(FIK) isitkich va sovitkich haroratlari farqi bilan aniqlaniladi”. Kamo sikli 
bo‘yicha ishlayotgan issiqlik mashinasining FIK, 
−
=
−
 
bu munosabat ham termodinamikaning ikkinchi qonunini ifodalaydi. 
1. 
Klauzius ta’rifi. “Issiqlik sovuqroq jismdan issiqroq bo‘lgan jismga 
o‘z-o‘zidan o‘tmaydi”. Buni amalga oshirish uchun tashqi manba ish bajarishi 
kerak. Issiqlik miqdori hamma vaqt issiqroq jismdan sovuqroq jismga o‘z-o‘zidan 
o‘tadi. Klauzius ta'rifi ham jarayonning yo‘nalishini ko‘rsatadi. 
2. 
Kelvin (Uilyam Tomson) ta’rifi: “Issiqlikni biror rezervuardan 
(issiqlik manbayidan) olib, uni sovutgichsiz, ekvivalent miqdor ishga 
aylantiradigan mashinani aylanma jarayon yordamida tuzish mumkin emas”. 
Masalan, Yer yuzidagi okeanlarda suv miqdori juda ko‘p. agar shu suv havzasidan 
issiqlikni olish yo‘li bilan uning haroratini 0,1 К pasaytira olsak, unda yer 
sharidagi mashina va dastgohlarni 1500 yil davomida harakatga keltirish mumkin. 
Bunday mashinalar abadiy ishlaydigan mashinalarning ikkinchi turiga ekvivalent. 

---

19