Metodikalari kafedrasi

Aдабиётлар рўйхати:
1. Шарипов Ш.С., Воробьёв А.И., Муслимов Н.А., Исмоилова М. Касб 
таълими педагогикаси. – Т.: 2005.-58 б.
2. Шарипов Ш.С. ва бошқалар. Меҳнат таълими: Умумий ўрта таълим 
мактабларининг 5-синфи учун дарслик. – Т.: “Шарқ”, 2012.-240 б. 
3. Шарипов Ш.С., Қўйсинов О.А., Абдуллаева Қ. Технология: Умумий 
ўрта таълим мактабларининг 6-синфи учун дарслик. – Т.: “Шарқ”, 2017.-240 
б. 

---

292 
4. Шарипов Ш.С., Қўйсинов О.А., Абдуллаева Қ. Технология: Умумий 
ўрта таълим мактабларининг 7-синфи учун дарслик. – Т.: “Шарқ”, 2017.-240 
б. 
5. Холматов П.Қ.Негматов О.Технология фанини ўқитишда иннавацион 
ёндошувлар Мажмуа ЖBХТХҚТМОХМ 2021
6. Холматов П.Қ.Негматов О.Технология фанини ўқитиш методикаси 
Мажмуа. ЖBХТХҚТМОХМ 2021
TEXNOLOGIK TALIM DARSLARINI SAMARADORLIGINI 
OSHIRISHNING O‘ZIGA HOS HUSUSIYATLARI VA ISTIQBOL 
TENDENSIYALARI 
Turonov Sardor, 
JDPU Texnologik talim yo‘nalishi 2 bosqich magistri
Hurmatli prezidentimiz Sh.M.Mirziyoevning “Milliy taraqqiyot yo‘limizni 
qat’iyat bilan davom ettirib, yangi bosqichga ko‘taramiz” nomli deb nomlangan 
asaridagi quyidagi fikrlar e’tiborga molik: “fazandlarimiz uchun zamonaviy ish 
joylari yaratish, ularning hayotda munosib o‘rin egallashini ta’minlashga 
qaratilgan ishlarimizni yangi bosqichga ko‘tarishni davrning o‘zi taqozo etmoqda. 
Biz yoshlarga doir davlat siyosatini hech og‘ishmasdan,qat’iyat bilan davom 
ettiramiz. Nafaqat davom ettiramiz, balki bu siyosatni eng ustivor vazifamiz 
sifatida bugun zamon talab qilayotgan yuksak darajaga ko‘taramiz”. 
Respublikamizda ta’lim sifati va samaradorligini oshirish jarayonida bo‘layotgan 
o‘zgarishlar, ya’ni qabul qilingan qonun va farmoyishlar jamiyatimizning 
rivojlanishida muhim omillardan biridir.
O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining 2022-yil 11-may PQ-241 son “Xalq 
ta'limini rivojlantirishga oid qo‘shimcha chora-tadbirlar to‘g‘risida”gi qarorida 
2022-2023 o‘quv yilidan boshlab boshlang‘ich sinf o‘quv rejasiga kiritilgan fanlar 
doirasida mehnat bozorida mavjud bo‘lgan turli kasblar to‘g‘risida tushunchalar 
berish nazarda tutilgan. Bu qarorda kasb egalarining mehnat faoliyati bilan 
tanishtirish maqsadida 5-7 sinf o‘quvchilari uchun turli uchrashuv va sayyor 
darslarni tashkil etish, 7-9 sinf o‘quvchilarining kasbga moyilligini aniqlash 
bo‘yicha tashxislar o‘tkazib borish hamda natijalaridan kelib chiqib, ishlab 
chiqarish korxonalari, hunarmandchilik markazlari va boshqa tashkilotlarga 
ekskursiyalar tashkil etish masalarini o‘z ichiga olgan. Shu bilan birga ijtimoiy-
iqtisodiy salohiyati va o‘sish nuqtalariga muvofiq maktab o‘quvchilari uchun 
ustivor kasblarni belgilash hamda 10 va 11-sinf o‘quvchilarini ushbu kasblarga, 
shu jumladan kasb-hunarga o‘qitish markazlari, mahalla aholisini kasb-hunarga 
o‘qitish maskanlari qisqa muddatli kurslar ochilgan ta'lim muasasalarida o‘qitish 
choralarini ko‘rish belgilab berilgan. Undan tashqari 2022-2023 o‘quv yilidan 
boshlab tasdiqlangan namunaviy loyihalar asosida umumiy o‘rta ta’lim 
muassasalarning texnologiya fani ustaxonalarini hamda kasb-hunar amaliyoti 
xonalarini bosqichma-bosqich tashkil etish va jihozlash choralari belgilangan. 
Umumiy o‘rta ta’lim maktablarida o‘quvchilarni aqliy va jismoniy mehnat 
turlari, jarayonlari hamda kasblar bilan tanishtirish, ularda dastlabki bilim, mehnat 

---

293 
ko‘nikmalari, 
malakalarini, 
mehnatga 
qiziqish 
hamda 
mehnatsevarlikni 
shakllantirish, mehnat va kasblarni qadrlashga, ularning ahamiyatini tushunishga 
o‘rgatish hamda jamiyat va shaxs farovonligi yo‘lida yashash manbai bo‘lgan 
mehnat faoliyatiga qo‘shilishlariga imkon beruvchi shaxsiy sifat va tafakkurlarini 
rivojlantirish, qiziqishi, mayl va qobiliyatiga xos kasb-hunar tanlashiga zamin 
yaratish texnologiya fanining asosiy maqsadi hisoblanadi. 
Texnologiya fani boshqa o‘quv fanlaridan o‘zining qator xususiyatlari bilan 
tubdan farq qiladi fanni o‘qitishda amaliy mazmun ustuvorligi: 
- ishlab chiqarish bilan bevosita uzviy va chambarchas bog‘liqligi;mujassam 
fan ekanligi, ya’ni uni o‘qitishda o‘ndan ziyod o‘quv fanlari bilan aloqadorligi 
hamda bir necha mustaqil fanlarni qamrab olganligi;o‘qitishda o‘g‘il va qiz bolalar 
mehnatining o‘ziga xosligi; 
- shahar va qishloq maktablarining moddiy texnika jihatdan ta’minlanganlik 
darajasiga bog‘liqligi; 
- texnologiya ta’limida va kasbga yo‘naltirish o‘qituvchi va ustalar kasbiy 
mahoratining shakllanishi bilim, ko‘nikma va malakalarining o‘ziga xosligi;
- o‘quvchilarni ilk maktab yoshidanoq kasb-hunarga yo‘naltirish ishlari 
amalga oshirilishi;kasb tanlashga yo‘llash ishlari texnologiya fani darslarining 1-9-
sinflarida olib borilishi; 
- texnologiya fani o‘quvchilarni ta’limning keyingi bosqichi o‘rta maxsus 
kasb-hunar kollejlarida o‘qishni davom ettirishga zamin yaratadi.
Umumta’lim maktab o‘quvchilari texnologiya fanidan 1-9-sinflarda ishlab 
chiqarish va agrar sohalarga oid kasb-hunarlar bilan tanishadilar, faoliyatini 
o‘rganish bilan birga, ularning ish uslublarini o‘rganadilar.
Bunda o‘quvchilar metall va metallmas buyumlarga ishlov berish usullarini 
(chizma chizish, loyihalash, konstruksiyalash, qirqish, biriktirish, yelimlash, 
pardozlash, dizaynerlik, bichish-tikish, to‘qish va boshqalar) bajarish bo‘yicha 
bilim, ko‘nikma va malakalarini rivojlantiradi.
Bu borada ishlab chiqilgan umumiy o‘rta ta’lim davlat standarti texnologiya 
ta’limining mazmunini, ta’lim oluvchilar bilim, ko‘nikma va malakalarining zarur 
va yetarli darajasini, o‘quv yuklamalari hajmiga qo‘yiladigan asosiy davlat 
talablarini belgilab beradi. 
Ta’lim mazmunining zaruriy o‘zagi hisoblanmish ta’lim standarti mamlakat 
hududidagi turli o‘quv muassasalarida ta’limning barqaror darajasini ta’minlash 
sharti amalga oshiriladi, o‘quv yuklamalari me’yoriga keltiriladi, o‘quvchilar 
bilimini baholash mezonlari ishlab chiqiladi. 
O‘quvchi ta’lim standarti bilan cheklanishi mumkin yoki bilimlarni chuqurroq 
egallash maqsadida mustaqil ravishda kengroq, chuqurlashtirilgan bilim olishga va 
yuqori reyting bali to‘plash huquqiga ega. Natijada, qiyin yoki o‘quvchi xush 
ko‘rmaydigan predmetni o‘rganishda unda standartda belgilangan me’yor bilan 
cheklanishga imkon beriladi. Bunda o‘quvchi o‘zining qiziqishi, layoqati, 
qobiliyatini ro‘yobga chiqarish, o‘zi uchun eng maqbul yo‘lni ongli va mustaqil 
tanlash imkoniga ega bo‘ladi.
Texnologiya fanining davlat ta’lim standarti o‘quv-tarbiya jarayonining 
barcha ishtirokchilari uchun majburiy tayyorgarlikka qo‘yiladigan talablarning 

---

294 
ochiq bo‘lishini nazarda tutadi. Ta’lim oluvchilar uchun shakl va mazmun 
jihatidan tushunarli tarzda ifoda qilingan mazkur talablar o‘quvchilar va ularning 
ota-onalariga oldindan ma’lum qilinadi.
Hozirgi kunda dunyo bo‘yicha rivojlangan davlatlar agrar ishlab chiqarishdan 
sanoat ishlab chiqarishga, ya’ni yangi texnika va ilg‘or texnologiyalarga 
asoslangan elektrotexnika va elektronika, robototexnika, avtomatlashtirilgan sanoat 
ishlab chiqarish davlatiga o‘tib bormoqda. Ishlab chiqarishni rivojlantirishda 
mutaxassislarning texnikaviy salohiyati muhim o‘rin tutadi. Ishlab chiqarish 
sohasida faoliyat yuritadigan mutaxassislarning boshlang‘ich ko‘nikmalari aynan 
umumiy o‘rta ta’lim maktablarining texnologiya darslarida shakllantiriladi. 
Yangilangan ta’lim mazmunining hayotda to‘laqonli o‘z o‘rnini topib, kutilgan 
natijalarni berishi uchun tajriba-sinovdan o‘tkazilishi, sinov natijalari asosida 
takomillashtirilishi, undan keyingina amaliyotga joriy etilishi maqsadga 
muvofiqdir. Eksperimentator o‘qituvchilar tomonidan aniqlab berildi. O‘zbekiston 
Respublikasida yoshlarning texnologiya ta’limi va kasbiy tayyorgarligini amalga 
oshirish texnologiya fani va kasb-hunarga yo‘naltirishning istiqbol taraqqiyoti 
bilan chambarchas bog‘liqdir. Texnologiya fanining istiqbol taraqqiyoti yangi 
pedagogik texnologiyalar va didaktik tizimlar yaratilishi hamda bevosita uzluksiz 
ta’lim amaliyotiga qo‘llanishi bilan belgilanadi. Yangi didaktik (o‘qish va o‘qitish) 
tizimlar texnologiya fanida quyidagi yo‘nalishlarda amalga oshiriladi:ta’lim-
tarbiyadagi pedagogik texnologiyalar, qo‘llaniladigan mehnat vositalari, qurollari, 
qurilma va moslamalar, o‘quv jarayoniga yangi axborot texnologiyalarini qo‘llash; 
xorijiy rivojlangan davlatlarda qo‘llanilayotgan ilg‘or pedagogik texnologiyalar 
tajribalaridan respublikamiz xususiyatiga mos keladiganlarini takomillashtirib, 
qayta ishlab, ta’lim jarayonida qo‘llash; davlat va xususiy ta’lim muassasalaridagi 
umumiy va hunar ta’limi tizimlaridan namunalar tanlab olinadi, o‘quvchilarning 
o‘zlashtirganlik darajasini belgilashda test, reyting kabi baholash usullaridan 
foydalanish;o‘quvchilarning ham aqliy, ham jismoniy jihatdan kamol topishiga, 
jamiyatda ishlab chiqarish jarayonida avtomatika, elektronika, robototexnika 
sohalarining rivojlanishiga, zamonaviy mutaxassislar guruhi shakllanishiga zamin 
yaratadi.
Texnologiya fanidagi yangi maznun va isloxotlarni amalga oshirishida, turli 
o‘quv-tarbiyaviy, ishlab chiqarish tadbirlarini amalga oshirilishida vazirlik, 
maktab, oila, jamoatchilik xususiy va davlat tasarrufidagi muassasalar, firmalar, 
konsernlar, birlashmalar faol ishtirok etadilar. Texnologiya fanida yangi didaktik 
tizimlar o‘qitilayotgan fanlarning mazmuni, shakli, usullari, yo‘llari va vositalarini 
dasturli ta’lim asosida yangilanishini amalga oshiriladi. Maktabgacha umumiy 
o‘rta ta’lim maktablariprofesssional va OTM texnologiya ta’limni 2030 yilgacha 
asosiy uchta yo‘nalish bo‘yicha o‘qitish rejalashtirilgan. Bular injener-texnologik, 
agrotexnologik va servis meto-fan robotatexnika va h.k. yo‘nalishlar bo‘yicha 
rivojlantirish konsepsiyasida Texnologiya fanining mazmuni, vazifasi va tashkil 
etish shakllari yagona ta’lim standartida aks ettiriladi. Konsepsiyani amaliyotga 
tatbiq etish quyidagi ilmiy, metodik, tashkiliy va moddiy-texnik shart-sharoitlarni 
amalga oshirishni talab etadi: 
Texnologiya fanini o‘qitishda uzluksiz ta’lim tizimining (uzluksizlik va 

---

295 
uzviylik) tamoyillariga qat’iy rioya qilish. Tayanch va umumiy o‘rta ta’lim 
maktablaridagi texnologiya fanining mazmuni, maqsadi va vazifalarini, tashkil 
etish shakllarini, metodlari va vositalarini zamonaviy talablar asosida 
takomillashtirish. Ilmiy-pedagogik xodimlar, mutaxasssis o‘qituvchilar, murabbiy-
tarbiyachilar 
tayyorlash 
tizimini 
takomillashtirish. 
Texnologiya 
fani 
o‘qituvchilarini tayyorlashni takomillashtirish konsepsiyasini ishlab chiqish va 
amaliyotga tadbiq qilish. Texnologiya fani o‘qituvchilarining malakasini oshirish 
va qayta tayyorlash konsepsiyasini ishlab chiqish; texnologiya va kasb ta’limi 
o‘qituvchilarini tayyorlash, malaka oshirish va qayta tayyorlash tizimini 
takomillashtirish. Texnologiya fani davlat ta’lim standartini o‘quvchilarning 
jismoniy va ruhiy rivojlanish qobiliyatlariga mos holda ishlab chiqilishi, uni 
namunaviy o‘quv dasturlari, o‘quv qo‘llanmalari, darsliklar va turli ilmiy-uslubiy 
ishlanmalar majmualari bilan ta’minlash. Texnologiya fanining moddiy-texnik 
ta’minotini jamiyat taraqqiyoti talablaridan kelib chiqib mustahkamlash. 
Texnologiya fanini o‘qitishni takomillashtirish maqsadida umumta’lim va 
boshqa ta’lim-tarbiya muassasalari, viloyat, tuman xalq ta’limi bo‘limlari, 
Respublika ta’lim markazi, Xalq ta’limi vazirligi, Respublika Fanlar akademiyasi, 
ilmiy-tadqiqot institutlari, oliy o‘quv yurtlarining tegishli kafedralarida olib 
borilayotgan nazariy va amaliy tadqiqot ishlarini tizimlashtirish, uyg‘unlashtirish, 
markazlashtirish 
va 
muvofiqlashtirish. 
Texnologiya 
fanini 
o‘qitishda 
respublikamiz umumta’lim maktablari va xorijiy mamlakatlarda erishilgan ilg‘or 
tajribalarini o‘rganish hamda amaliyotga qo‘llashda Respublikaning ta’lim 
sohasidagi siyosati talablari hamda mahalliy, milliy, etnik, hududiy xususiyatlarni 
hisobga olish. Texnologiya fanini o‘qitishni yanada takomillashtirish maqsadida 
me’yoriy, metodik xujjatlar, zaruriy nizomlar, yo‘riqnomalarni ilg‘or tajribalar 
asosida tayyorlash va tashkiliy tadbirlarni hozirgi zamon talablaridan kelib chiqib, 
yagona markazlashtirilgan holda umumdavlat miqyosida joriy etish. Iqtidorli 
yoshlarni kasb-hunar o‘rganishga bo‘lgan qiziqishlariga ko‘ra kasbiy mahorat 
darajalarini rivojlantirishga sharoit yaratish.Shu o‘rinda ta’kidlash lozimki hozirgi 
kunda umumiy o‘rta ta’lim maktablarining 1-2-3 sinf va 5-6 sinflarida texnologiya 
fani milliy dastur asosida 4-7-8-9-sinflar esa 2017 yildagi DTS asosida darslar 
tashkil etilmoqda. Xulosa qilib aytganda 
O‘zbekiston respublikamizni 
sanoatlashgan davlatga aylanishida texnologiya fani o‘qitishning ahamiyati 
beqiyos mamlakatimiz rivojlanishida asosiy bo‘g‘in bo‘lib xizmat qiladi.