Metodlari. Induksiya va analogiya

 
Masalalarning tarbiyaviy roli 
Matematik ta’limni faqat shu predmetga taalluqli bilim va ko`nikmalarni 
o`quvchilarga berish deb tushunmaslik kerak. Matematikani o`qitish orqali shaxs 
sifatida kamolga yetishtirish masalasi ham yechiladi. 
Matematik masalalar yechish o`quvchilarni tarbiyalashning samarali 
usullaridan biridir. Matematik masalalar hayotning turli tomonlarini o`zida aks 
ettirish bilan birgalikda u katta foydali axborotni ham o`z ichiga oladi. Shu orqali 
o`quvchilarni xulqiy, patriotik va shunga o`xshash tomonlardan tarbiyalash 
masalalarini yechish yengillashadi. Masalalar orqali tarbiyaning turli tomonlari 
ochib berilishi mumkin. Masalaning matniy mazmuni o`quvchilarni to`g`ri 
tarbiyalashga salmoqli hissa qo`shadi. Masalani yechishdan avval o`quvchi uning 
mazmuni bilan tanishadi, tahlil qiladi. Shuning uchun masala matni aqlga 
qaratilganligi bilan birgalikda o`quvchida emotsional qiziqishini ham uyg`otishi 
kerak. Matn mazmuni orqali o`quvchida ona yurti oldida turgan muommolarni 
yechishga mas’uliyat tuyg`ularini shakllantirish mumkin. Har qanday ma’lumotni 
o`zlashtirish jarayonida unga bo`lgan munosabat ham shakllanadi. Shuning uchun 
masalalar mazmunining tarbiyaviy roli beqiyosdir. Masalalar matni mehnatga, 
kishilarga halollikka to`g`ri munosabatlarni tarbiyalashi mumkin. Masalar yechish 

---

jarayoni o`quvchilarda mehnatsevarlik, mustaqillik, talabchanlik, irodali bo`lishlik,
mehnat natijasidan zavqlanish va h.k xususuyatlarni ham tarbiyalaydi. 
Masalalarni yechish jarayonida o`quvchilar arifmetik amallarning konkret 
ma’nosini tushunib oladilar, amallarni yozish, (ifodalash) belgilari va tartiblarini 
o`rganadilar. O`rganiladigan qoidalar masala yechishda o`z ifodasini topadi. 
Bunday mazmunli masalalar har bir sinf matematika dasturida ko`zda tutilgan.
Masalalar yechish orqali matematika o`qitishning asosiy maqsadi ya`ni 
o`quvchilarning tafakkurini va aqliy ijodkorligini rivojlantirishga erishiladi. 
II sinfdan boshlab murakkab masalalar yechish boshlanadi. III, IV sinflarda 
ularning murakkablik darajasi ortadi. Bolalarga masala yechimini mustaqil 
topishni o`rgatish kerak. Bolalar masalalar mazmunini tahlil qilishni, nimalar 
ma’lum, nimalar noma’lum ekanligini aniqlashni, masala qaysi amallarni, qaysi 
tartibda bajarilib yechilishi kerakligini o`rganishadi. Har bir amalning to`g`ri 
tanlanganligiga tushunib yetishadi. Masala turli usullar bilan yechilishi 
mumkinligini, ularning eng qulayini tanlash kerakligiga tushunib yetishadi. 
Bolalar mustaqil ravishda o`zlari masalalar tuzishni o`rganishadi. Masalaning 
syujeti va ishlatiladigan sonlar real dunyodan olinadi. Bunda bolalarda ijodiy 
mustaqillik o`sadi, ularning dunyoqarashi kengayadi, ta’limning real hayot bilan 
bog`liqligini bilib olishadi. 
Masalalar yechish jarayonida matematik tushunchalar anglab olinadi. 
Qo`shish, ayirish amallarini ifodalash (yozish) uchun belgiga ehtiyoj tug`iladi. 
Dastlab amallar belgisi “qo`shing’’ va “ayiring’’ so`zlarining qisqartirilishi sifatida 
tushuniladi. 
Shunday qilib, masalalar yechish jarayonida bilim berish, tarbiyalash va 
rivojlantirish maqsadlar hal qilinadi. Masalalar yechish bolalarda o`quv dasturi 
talablariga mos bilimlarni hosil qiladi. Masalalar nazariyani hayot bilan bog`lashga 
imkon beradi. Masalalar yechish bolalarning hayot to`g`risidagi bilimlarini 
chuqurlashtiradi va kengaytiradi. Bolalar amaliy ko`nikmalarga (xarid narxini, uy-
joyini ta’mirlash narxini va h.k.) ega bo`ladilar. 

---

Masalalar yechish orqali bolalar tarbiyaviy ma’lumotlar oladilar. Masalalar 
yechish bolalarning aqliy rivojlanishiga ijobiy ta’sir ko`rsatadi. 
Shuning uchun o`qituvchi masala to`g`risida chuqur va keng tasavvurga ega 
bo`lmog`i lozim. U masalalarni turli usul bilan yecha bilishi ham kerak.