Metodologiyasi

Tadqiqotning ilmiy-ma’lumotnoma apparati 
— eslatma va 
izohlar (ya’ni tadqiqot ishining sahifasi ostidagi izohlar, shu sa- 
hifada keltirilgan matnni (ma’lumotni) izohlar bilan ta’minlash 
va rnatnga (yoki uning muallifiga yoki manbasiga) izohlar be­
rish), iqtibos yoki havola (ssilka) keltirish (ya’ni, tadqiqot ishi­
ning sahifasi ostida shu sahifada keltirilgan matnning (ma’lumot­
ni) to‘g‘ri yoki noto‘g‘riligi, ishonarli yoki ishonarli emasligi kabi

---

xususiyatlarini aks ettirishda, yoki tadqiqotchi o'zining fikrini 
boshqa manbalardagi ma’lumotlar va dalillar bilan quvvatlantir- 
moqchi bo‘lganida yoki isbotlamoqchi bo‘lganida birlamchi man- 
balarga tayanishi va birlamchi manbalardan dalillar keltirishi). 
Shuningdek, tadqiqotning ilmiy ma’lumotnoma apparatiga tad- 
qiqotga jalb etilgan va tadqiqot jarayonida foydalanilgan manbalar 
hamda adabiyotlar ro‘yxati, tadqiqot obyektining ayrim alohida 
o‘ziga xos xususiyatlari va jihatlarini ko‘rsatib beruvchi, tadqiqot 
matnida keltirilgan ma’lumotlarni mustahkamlovchi, tadqiqot­
ning ilmiy ahamiyatini oshirishga xizmat qiluvchi manbalarning 
nusxalari, hujjatlarning nusxalari, fotosuratlar, jadvallar, chizma- 
lar, lug'atlar, izohlar, so‘rovnomalar natijalari va tadqiqot maz- 
munidan kelib chiqqan holda boshqa ma’lumotlardan tarkib top- 
gan ilovalar ham kiradi.
Tamoyillar 
— tadqiqotchiga nisbatan qo‘yilgan talablar. Bilish 
tamoyillari tadqiqotchiga tadqiqot jarayonidagi vazifalarni bir 
maromda ma’lum tartiblarga asoslangan holda amalga oshirishi- 
da zarur boladigan omillardir. Ular tadqiqotchining u yoki bu 
tarix maktablari, falsafiy yo‘nalishlarga mansubligi va dunyoqa- 
rashi, fikrlashi va tafakkuridan kelib chiqqan holda aniqlanadi. ’ 
Tamoyillar uslublar bilan mustahkam o‘zaro bog‘liqlikda bo‘lgan- 
ligi uchun ayrim hollarda ularni bir-biri bilan adashtirish holat- 
lari ham uchraydi. Shundan kelib chiqqan holda aytish o‘rinli- 
ki, tamoyillar uslublarga nisbatan birmuncha murakkab va keng 
tushuncha bo£lib, bir tamoyil o‘ziga bog‘liq holda bir necha uslub- 
larni shakllantirishi mumkin, ayni vaqtda esa bir uslub bir necha 
tamoyillarga xizmat qilishi mumkin.
Tarix 
— (yunoncha «historia» — o‘tmishni tavsiflash, hikoya 
qilish). Ijtimoiy fanlar majmuasi (tarix fani) bo‘lib, insoniyatning 
butun o‘tmishi davomidagi iqtisodiy, siyosiy, ijtimoiy va madaniy 
hayotidagi jarayonlar va voqea-hodisalarni aniq-konkret holda 
va turli uslublar yordamida davrlarga bolingan va umumiy hol­
da o‘rganadi. Tarmoqlari: iqtisodiy tarix, siyosiy tarix,/madaniyat 
tarixi, harbiy tarix, diplomatiya tarixi, tarixiy geografiya va bosh-

---

qalar. Tarkibiy qismlari maxsus tarixiy fanlar hamda arxeologiya 
va etnologiya. Fan va madaniyat tarixi, san’at tarixi shu sohalar 
bilan bog‘liq holda o‘rganiladi.