Metodologiyasi

Tarixiy informatika 
— maxsus fan sifatida shakllantirila bo- 
rilib, uning jihatlariga aniqlik kiritila boshlandi. Unga ko‘ra, tari­
xiy informatika tarix fani va ta’limi jarayonlarini axborotlashtirish- 
ga yo‘naltirilgan ilmiy fan bo‘lib, uning tarkibiga hamma turdagi 
tarixiy manbalarning elektron shakllarini yaratish va shakllantirish 
borasidagi barcha nazariy va amaliy bilimlar kiritildi. Bunda uning 
nazariy asosi sifatida nazariy manbashunoslik va axborotning za- 
monaviy tamoyillari, amaliy asosi sifatida esa kompyuter texnologi- 
yalari va u bilan bog‘liq jihatlari ko‘rsatildi. Tarixiy informatikaning 
fan sohasidagi qiziqishlari sifatida maxsuslashtirilgan dasturlash 
ta’minotlari, ma’lumotlarning banki va tarixiy bazalarining shakl- 
lantirilishi, tizimlashtirilgan, matnli, tasviriy va boshqa manbalar 
va ulardagi axborotni tasavvur qilishda axborot texnologiyalarining 
qo‘llanilishi, tarixiy jarayonlarning kompyuterlashtirilgan model- 
larini yaratish, Internetdan foydalanish va tadqiqotlar jarayonlari- 
da uning qo‘llanilishi, multimedia vositalaridan foydalanish va uni 
rivojlantirib borish, shuningdek ta’limda axborot texnologiyalari- 
dan foydalanish etib belgilandi (L.LBorodkin).
Tarix falsafasi 
— falsafa fanining bir bo‘limi bo‘lib, tarixning 
mazmuni, uning qonuniyatlari, insoniyat taraqqiyotining asosiy 
yo‘nalishlari va tarixiy bilish masalalari bilan shug‘ullanadi.
Tarix falsafasining namoyandalari («tarix falsafasi» atama- 
si fanga Volter tomonidan kiritilgan) tarixni harakatlantiruvchi 
kuch bu — ilohiydir (Avgustin), tarixni harakatlantiruvchi kuch 
bu — ilohiy ongdir (I.G.Gerder), tarixni harakatlantiruvchi kuch 
bu — absolyut (mutlaq) ruhdir (Gegel), tarixni harakatlantiruvchi 
kuch bu — insonning o‘zgarmas tabiati va uning tabiiy shart-sha- 
roitlaridir (ma’rifatparvarlar, L.Feyerbax) mazmunidagi turli fal- 
safiy yondashuvlarni ilgari surganlar.
Tarix fani 
— 1. Bu ilmiy ijtimoiy institutlar, professional tad- 
qiqotchilar, ilmiy bilish faoliyati turlari, aniq (konkret) ja-

---

miyatlar va ularning o‘tmishdagi va bugungi kundagi taraqqi­
yoti jarayonlari, shuningdek yordamchi tarix fanlari hamda aniq 
(konkret) tarixiy va haqqoniy ilmiy bilim olishga yo‘naltirilgan, 
bu orqali ilmiy bilishga erishilgan faoliyat va uni qo‘llash uchun 
zarur bo‘ladigan faoliyatlar tizimidir. 2. Kishilik jamiyatining si­
yosiy, ijtimoiy, iqtisodiy va madaniy hayotida sodir bo‘lgan bar­
cha voqea, hodisa, jarayonlarni o‘rganadigan fan.