Metrologiya asoslari


Download 1.68 Mb.
Pdf ko'rish
bet11/56
Sana11.10.2023
Hajmi1.68 Mb.
#1698307
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   56
 Masala va misollar. 
 
3.1. Uzunligi
=1m va diametri d=0,1 mm bo‟lgan sim bo‟lagining elektr 
qarshiligi R=51 Om. Sim qanday materialdan tayyorlangan va bu o‟lchashlar 
o‟lchashlarning qaysi turiga kiradi?
 
Yechilishi. Sim bo‟lagining qarshiligi 
munosabati bilan aniqlanadi. 
Bunda 
solishtirma elektr qarshilik (berilgan material uchun o‟zgarmas kattalik 
bo‟lib hisoblanadi), –simning uzunligi, - ko‟ndalang kesim yuzasi. SHundan 
kelib chiqqan holda, materialni aniqlash uchun uning solishtirma qarshiligining 
qiymatidan foydalanish mumkin. 
Ko‟ndalang kesim yuzasi aniqlaymiz: 
S=

d
2
/4= 3,14 ∙1∙
/4
0,785∙

Shunda solishtirma qarshilik quyidagiga teng bo‟ladi: 

=RS/
=51∙0,785∙
/1=0,4∙10
-6 
Om∙m= 0,4 mkOm∙m
Solishtirma elektr qarshiligi bunday qiymatiga ega bo‟lgan material 
manganindir. Sim bo‟lagining boshlang‟ich parametrlari bevosita o‟lchashlar bilan 
o‟lchangan. No‟malum kattalik esa –ma‟lum funksional bog‟lanish yordamida 
aniqlangan. Shundan kelib chiqqan holda, bu o‟rinda bilvosita o‟lchashlar turi 
qo‟llanilgan. 


18 
 
3.2. Silindr qanday materialdan yasalganini aniqlash uchun shtangensirkul‟ 
yordamida uning d=1 sm diametrini va h=5 sm balandligini o‟lchaymiz. Agar 
uning tortish bilan aniqlangan og‟irligi m=0,0349 kg ga teng bo‟lsa, silindr qanday 
materialdan yasalgan? Ushbu o‟lchashlar o‟lchashlarning qaysi turiga kiradi?
Javob: 

8,9 g/
, mis.
 
3.3. Ikkita g‟altakning M o‟zaro induktivlik koeffisientini aniqlash uchun 
g‟altaklarning muvofiqlashtirilgan ulashda L
s
=25 mGn va qarama qarshi ulashda 
L
v
=25 mGn induktivligi o‟lchangan. O‟zaro induktivlik koeffisienti nimaga teng va 
bu o‟lchashlar o‟lchashlarning qaysi turiga kiradi? 
Javob: M= 6 mGn.
3.4. Еlektrodvigatelning yulduz shaklida ulangan (3.1-rasm) chulg‟amlarining 
qarshiligini aniqlash uchun chulg‟amlarining qisqichlari o‟rtasidagi 
=10 Om qarshiliklar o‟lchangan.
3.1-rasm. Еlektrodvigatelning yulduz shaklida ulanishi 
Chulg‟amlarining 
qarshiliklari nimaga teng va bu o‟lchashlar 
o‟lchashlarning qaysi turiga kiradi?
Javob : 
=5 Om.
3.5. 
va
kondensatorlarning sig‟imlarini aniqlash uchun ular ketma-ket, 
so‟ngra parrallel ulangan. Ketma-ket ulashda 
= 2 mkF natija, parallel ulashda 
esa-
=8 mkF natija olingan. 
va
kondensator-larning sig‟imlari nimaga 
teng va bu o‟lchashlar o‟lchashlarning qaysi turiga kiradi? 


19 
Javob: 
= 4 mkF
3.6
va 
qarshiliklarni aniqlash uchun ular ketma-ket ulangandagi 
=10 kOm va parrallel ulangandagi 
=2,5 kOm qarshiliklar o‟lchangan.
va 
qarshiliklar nimaga teng va bu o‟lchashlar o‟lchashlarning qaysi turiga 
kiradi? 
Javob: .
=
=5 kOm

Download 1.68 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   7   8   9   10   11   12   13   14   ...   56




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling