«Mexanika» fanini mashina detallari qismidan amaliy mashg`ulotni bajarishga doir uslubiy ko`rsatma

Mustaqil ishlash uchun masalalar
Bir pog’onali silindrsimon qiya tishli uzatmani yetaklanuvchi valining burovchi momenti T₂, yetaklanuvchi valining burchakli tezligi ω₁, uzatishlar soni u bo’lsa loyiha hisobi va kontakt kuchlanishga tekshirilsin (boshlangich qiymatlar 9.2-jadvaldan olinadi).
1.2-jadval

Variant	1	2	3	4	5	6	7	8
Yetaklanuvchi valining burovchi momenti, T2 (N·m)	125	150	200	250	275	300	350	400
Yetaklanuvchi valining burchakli tezligi ω1 (s^-2)	90	150	250	300	120	100	75	50
Uzatishlar soni, u	2,5	3,15	4	5	6,3	2,5	5	2

4-Amaliy mashg`ulot
Mavzu: Konussimon uzatmalarni loyiha va tekshiruv hisoblari.
Nazariy ma’lumotlar
Konussimon tishli uzatmalarda o’qlari o’zaro burchak ostida joylashgan bo’lib, ko’pincha bu burchaklar Σ=90° teng bo’ladi. Bu uzatmalarni silindrsimon uzatmalarga nisbatan tayyorlash qiyin, g’ildirak tishini kesish uchun maxsus stanoklar ishlatiladi bunda g’ildirak tishlari to’g’ri, qiya, aylanasimon shaklda bo’lishi mumkin.
Konussimon tishli uzatmlarni loyihalashda g‘ildirakning tashqi bo‘luvchi diametri (2.1-rasm) quyidagicha aniqlanadi:

bu erda, K_d - to’gri tishlar uchun K_d=99: aylanasimon tishlar uchun K_d=86:
T₂ - etaklanuvchi g‘ildirakning validagi burovchi momenti;
_bRe – tashqi konus o‘lchami bo‘yicha g‘ildirak eni koffitsienti;
u - konussimon reduktorning uzatish soni;
K_H - nagruzka koeffitsienti.

a) b)
2.1-rasm. Konussimon tishli uzatma:
a) umumiy ko’rinishi; b) konussimon tishli uzatmani geometrik o’lchamlari:
Aniqlangan g‘ildirakning tashqi bo‘luvchi diametrini quyidagi standart qatordan yaxlitlab olinadi:
GOST 12289-76 (в мм): 50; (56); 63; (71); 80; (90); 100; (112); 125; (140); 160; (180); 200; (225): 250; 280; 315; 355; 400; 450; 500; 560; 630; 710; 800; 900; 1000; 1120; 1250; 1400; 1600.
Shesternya va g‘ildiraklarning tishlar soni. Shesternyani tishlar soni z₁=1832 oralig‘ida qabul qilish tavsiya etiladi. G’ildirakning tishlar soni quyidagicha:
z₂=u₁z₁
Aylanma modulni aniqlash

Standart qatordan modul qiymatini yaxlitlab olinadi.

Aniqlangan aylanma modul bo‘yicha g‘ildirakning tashqi bo‘luvchi diametrini aniq qiymati quyidagicha bo‘ladi:

d_e2=m_e∙z₂
Bo‘luvchi konus burchaklari
=₁+₂=90⁰
ctg₁=u; ₂=90⁰-₁

Konussimon tishli g‘ildiraklarning asosiy o‘lchamlari.

Tashqi konus o‘lchami

Tish uzunligi
b =  _bReR_e
Shesternyani tashqi bo‘luvchi diametri
d_e1=m_ez₁
Shesternyani o‘rtacha bo‘luvchi diametri
d₁=2(R_e-0,5b)sin₁
Shesternya g‘ildiraklarning tashqi (tish uchi) diametrlari
d_ae1= d_e1 + 2m_ecos₁
d_ae2= d_e2+2m_ecos₂
O’rtacha aylanma modulni aniqlaymiz

Diametr bo‘yicha shesternya eni koeffitsienti

G’ildirakning aylanma tezligi ifodadan aniqlanadi.