Mexanizatsiyalash muhandislari instituti
§. Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlarni berish tartibi
Download 1.34 Mb. Pdf ko'rish
|
Ер ҳуқуқи darslik
|
8.3§. Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlarni berish tartibi
Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar avvalo, qishloq xo‘jaligi korxonalariga beriladi. O‘zbekiston Respublikasi yer kodeksida belgilanishicha, qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar qishloq xo‘jaligini yuritish uchun zarur bo‘lgan qishloq xo‘jaligi yerlari va daraxtzorlar, ichki xo‘jalik yo‘llari, kommunikatsiyalar, o‘rmonlar, yopiq suv xavzalari, binolar, imoratlar va inshootlar egallangan yerlarga ajraladi (YK 43-modda). Shuningdek haydaladigan yerlar, pichanzorlar, yaylovlar, tashlandiq yerlar, ko‘p yillik dov-daraxtlar (bog‘lar, tokzorlar, tutzorlar, mevali daraxt ko‘chatzorlari, mevazorlar va boshqalar) egallagan yerlar ham qishloq xo‘jaligi yerlari jumlasiga kiradi. Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar ichida sug‘oriladigan yerlar muhim o‘rinni egallaydi. Sug‘orish uchun yaroqli bo‘lgan, suv resurslari shu yerlarni sug‘orishni ta’minlay oladigan sug‘orish manbai bilan bog‘langan doimiy yoki muvaqqat sug‘orish tarmog‘iga ega bo‘lgan yerlar sug‘oriladigan yerlar jumlasiga kiradi. Yer uchastkalaridan foydalanish maqsadiga qarab qishloq xo‘jalik korxonalari yerlari tovar qishloq xo‘jaligi maxsuloti yetishtirishga mo‘ljallangan hamda qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallanmagan yerlarga (uy-joylar, binolar, inshootlar, yo‘llar va h.k..) bo‘linadi. Suv bilan ta’minlanganlik darajasiga qarab qishloq xo‘jaligi korxonalari yerlari sug‘oriladigan yerlar hamda lalmi yerlari toifalariga bo‘linadi. Yer kodeksining 44-moddasiga muvofiq “qishloq xo‘jaligida foydalanish va sugor’ish uchun yarokli bo‘lgan, suv resurslari shu yerlarni sugor’ishni ta’minlay oladigan sugor’ish manbai bilan boglangan doimiy yoki muvakkat sugor’ish tarmogiga ega bo‘lgan yerlar sugor’iladigan yerlar jumlasiga kiradi”. Sug‘oriladigan yerlar maxsus muxofaza qilinishi lozim. Bunday yerlarni sug‘orilmaydigan yerlar sirasiga o‘tkazish alohida hollarda, tuproq-meliorativ va iqtisodiy sharoitlar, yerlarning suv bilan ta’minlanganligi, belgilangan limitlar inobatga olinib, O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Maxkamasi bilan kelishilgan holda O‘zbekiston Respublikasi qishloq 103 xo‘jaligi vazirligining, O‘zbekiston Respublikasi suv xo‘jaligi vazirligining hamda O‘zbekiston Respublikasi Yer resurslari, geodeziya, kartografiya va davlat kadastri davlat qo‘mitasining xulosasiga muvofiq viloyat xokimi qaroriga binoan amalga oshiriladi. Yer kodeksida aloxida qimmatga ega bo‘lgan unumdor sugor’iladigan yerlar tushunchasi ham belgilangan. Unga ko‘ra 18 “Kadastr baxolanishiga ko‘ra o‘rtacha tuman bonitet ballidan 20 foizdan ko‘p bo‘lgan sugor’iladigan qishloq xo‘jaligi yerlari aloxida qimmatga ega bo‘lgan unumdor sugor’iladigan yerlar jumlasiga kiradi”. Ushbu unumdor sugor’iladigan yerlar maxsus muxofaza qilinishi lozim va ularning sugor’ilmaydigan yerlar jumlasiga o‘tkazilishiga yo‘l qo‘yilmaydi. Yuqoridagilardan tashqari, qishloq xo‘jalik korxonalarning yerlari xo‘jalik yuritish shakliga qarab jamoa fondi yerlari va dehqon xo‘jaligi yuritish uchun ajratilgan yerlar toifalariga bo‘linadi. Ma’lumki barcha qishloq xo‘jaligi uchun mo‘ljallangan yerlar kimning foydalanishida bo‘lishidan qat’iy nazar, foydalanish maqsadlari hamda qonunda belgilangan huquqiy holatlariga ko‘ra ma’lum umumiy o‘xshashlikka ega. Bunday yerlardan, ya’ni qishloq xo‘jaligi uchun mo‘ljallangan yerlardan foydalanish huquqining subyektlari jismoniy va yuridik shaxslar bo‘lishlari mumkin. Amaldagi yer qonunchiligiga binoan yerdan foydalanuvchilar ularga berilgan yerdan faqat qonunda ko‘rsatilgan maqsaddagina foydalanishlari mumkin. Masalan, fermer xo‘jaligi o‘ziga berilgan yerdan asosan qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishni tashkil etish maqsadidagina foydalanishga xaqli. Yuqorida keltirilganidek, qishloq xo‘jaligi korxonalari o‘zlariga biriktirilgan yerlarda birinchi navbatda qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishini amalga oshirsalar, ikkinchi tomondan ular yerdan ishlab chiqarish binolari qurish, yordamchi xo‘jaliklar barpo etish, qurilish matyeriallarini ishlab chiqarish, turar-joy va ma’muriy binolar, madaniy-maishiy binolar qurish uchun ham foydalanadilar. Qishloq xo‘jalik korxona va tashkilotlarini yer bilan ta’minlash amalda xo‘jaliklar aro yer tuzish usuli bilan o‘tkaziladi. Bunday yer tuzish ishlari bajarayotgan paytda yer uchastkasi chegaralanadi va uning chegaralari marzalar bilan belgilanadi. 18 O‘zbekiston Respublikasi Yer kodeksi 45-modda 104 O‘zbekiston Respublikasi yer kodeksining 10-moddasida, yer uchastkasi ajratib berilganda bu uchastka chegarasi natura holida (yerning o‘zida) aniqlanib, o‘zga uchastkalardan marza va boshqa xil chegara belgilari bilan ajratib qo‘yilishi belgilab qo‘yilgan. Tegishli yer tuzish organlari yer uchastkasi chegaralari joyda belgilaganlaridan so‘ng, yerdan foydalanish huquqini tasdiqlovchi hujjatni beradilar. Bu hujjat tegishli hokimiyat organlari tomonidan beriladi va yerdan foydalanish huquqini tasdiqlovchi yagona yuridik hujjat bo‘lib hisoblanadi. O‘zbekiston Respublikasi yer qonunchiligi 19 ga ko‘ra, qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar quyidagilarga beriladi: qishloq xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlariga - tovar qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishini yuritish uchun; tajriba-ishlab chiqarish, o‘quv, o‘quv-tajriba va o‘quv-ishlab chiqarish xo‘jaliklari, ilmiy-tadqiqot va boshqa qishloq xo‘jalik muassasalari va tashkilotlariga - ilmiy-tadqiqot va ta’lim maqsadlari, tovar qishloq xo‘jaligini yuritish va ilg‘or tajribani targ‘ib qilish uchun; O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga - fermer xo‘jaliklarini yuritish uchun; O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga - dehqon xo‘jaliklarini, yakka tartibda bog‘dorchilik, polizchilik va chorvachilikni yuritish uchun; O‘zbekiston Respublikasi fuqarolariga - jamoa bog‘dorchiligi, polizchiligi va uzumchiligi uchun; qishloq xo‘jaligi bilan shug‘ullanmaydigan korxonalar, muassasalar va tashkilotlarga - yordamchi qishloq xo‘jaligini yuritish uchun. Qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlar qonun hujjatlarida nazarda tutilgan xollarda yuridik va jismoniy shaxslarga qishloq xo‘jaligini yuritish, shuningdek o‘zga maqsadlar uchun berilishi mumkin. Qishloq xo‘jaligi yerlari o‘zga maqsadlarda, qoida tariqasida, keyinchalik qishloq xo‘jalik maqsadlarida foydalanish uchun yaroqli xolga keltirish sharti bilan vaqtincha foydalanishga beriladi.(YK 46-modda) 19 O‘zbekiston Respublikasi yer kodeksi 46-modda 105 Qishloq xo‘jalik ishlab chiqarishi uchun ajratilgan yerlar eng qimmatli yerlar hisoblanib, oziq-ovqat maxsulotlariga bo‘lgan va sanoatni xom-ashyoga bo‘lgan ehtiyojini qondirishda o‘ta muhim ahamiyatga ega. Download 1.34 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|