Mexanizatsiyalash muhandislari instituti

9.2§. Fuqarolarning fermer xo‘jaligini yuritish uchun ijara huquqi 
Qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishida yer asosiy vosita rolini o‘ynaydi. Shuning 
uchun ham fermer xo‘jaliklarini tashkil etishning negizida ularga yer berish masalasi 
yotadi. Fermer xo‘jaliklari yuritish uchun yer uchastkalari zahira yerlardan, yuridik 
va jismoniy shaxslarga berilmagan, qishloq xo‘jaligiga mo‘ljallangan yerlardan va 
qishloq xo‘jalik kopyerativlarining (shirkat xo‘jaliklarining) hamda boshqa qishloq 
xo‘jaligi korxonalari, muassasalari va tashkilotlarining yer uchastkalaridan beriladi. 
Vazirlar Maxkamasining 2002 yil 5 yanvardagi 8-son qarori bilan tasdiqlangan 
«Qayta tashkil etilayotgan qishloq xo‘jaligi korxonasi negizida fermer xo‘jaligi barpo 
etish uchun talabgorlarni tanlash va ularning tanlovini o‘tkazish Tartibi» va 
O‘zbekiston Respublikasi Qishloq va suv xo‘jaligi vazirligining 2005 yil 18 

---

117 
noyabrdagi 237a-son buyrug‘i bilan tasdiqlangan «Fermer xo‘jaligini yuritish uchun 
yer uchastkalarini berishda tanlov g‘olibini aniqlash tartibi to‘g‘risida Nizom» fermer 
xo‘jaliklarini tashkil etishda talabgorlarni tanlash va ularning tanlovini o‘tkazish 
shartlarini, tanlov g‘oliblarini aniqlash tartibini belgilab beradi.
Fermer xo‘jaliklarini tashkil etish tartibi «Fermer xo‘jaligi to‘g‘risida» 
qonunning 5-moddasida ko‘rsatib o‘tilgan bo‘lib, unga muvofiq, chorvachilik 
mahsuloti etishtirishga ixtisoslashtirilgan fermer xo‘jaligi kamida 30 shartli bosh 
chorva moli bo‘lgan taqdirda tashkil etiladi. CHorvachilik mahsuloti etishtirishga 
ixtisoslashtirilgan fermer xo‘jaligiga beriladigan er uchastkalarining eng kam 
o‘lchami bir shartli bosh chorva molga hisoblaganda Andijon, Namangan, 
Samarqand, Toshkent, Farg‘ona va Xorazm viloyatlaridagi sug‘oriladigan erlarda 
kamida 0,3 gektarni (nasldor chorvachilik fermer xo‘jaliklari uchun 0,5 gektarni), 
boshqa viloyatlar va Qoraqalpog‘iston Respublikasidagi sug‘oriladigan erlarda 
tegishincha, kamida 0,45 gektarni (nasldor chorvachilik fermer xo‘jaliklari uchun 0,6 
gektarni), sug‘orilmaydigan (lalmikor) nerlarda esa kamida 2 gektarni tashkil etadi. 
O‘zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2019 yil 9 yanvardagi 14- 
Sonli 
 qarorining 
4-ilovasi 
bilan 
tasdiqlangan 
“Fermer
xo‘jaliklari va boshqa qishloq xo‘jaligi korxonalariga faoliyat yuritish uchun 
berilgan yer uchastkalari maydonlarini maqbullashtirishga qo‘yiladigan talablar”ga 
asosan qishloq xo‘jaligi ishlab chiqarishi yo‘nalishida faoliyat yurituvchi fermer 
xo‘jaliklari yer uchastkalarining hajmlari ularning faoliyat yo‘nalishlaridan kelib 
chiqqan holda quyidagicha belgilanadi: 
paxtachilik va g‘allachilik yo‘nalishida er uchastkalari maydonlarining eng 
kam o‘lchami — 100 gektar;g‘allachilik va sabzavotchilik yo‘nalishidagi
er uchastkalari maydonlari eng kam o‘lchami — 20 gektar; bog‘dorchilik va 
uzumchilik yo‘nalishidagi er uchastkalari maydonlarining eng kam o‘lchami — 10 
gektar;sabzavotchilik va polizchilik yo‘nalishidagi yer uchastkalari maydonlarining 
eng kam o‘lchami — 5 gektar. 
Maqbullashtirish jarayonida tuman hokimliklari zaxirasiga qaytarilgan 
er uchastkalari, birinchi navbatda to‘g‘ridan-to‘g‘ri investitsiya kiritadigan, moliyaviy 

---

118 
holati yaxshi (qarzdorligi yo‘q, bank hisobvaraqlarida mablag‘i bo‘lgan) 
va qishloq xo‘jaligi texnikalariga ega ko‘p tarmoqli fermer xo‘jaliklari (kichik — 
klasterlar), 
paxta-to‘qimachilik 
klasterlari, 
eksport 
qiluvchi 
va 
qayta 
ishlovchi korxonalariga beriladi. 
Yer uchastkalarini maqbullashtirishda konturlarning yaxlitligini saqlagan 
holda, tuproq sharoiti, suv yo‘li va boshqa omillar hisobga olinadi. 
Eski, iqtisodiy jihatdan samaradorligi past bo‘lgan (ko‘chat soni kam bo‘lgan, 
ko‘chatlar intensiv usulda ekilmagan) bog‘ va tokzorlar belgilangan tartibda buzilib, 
ekin er maydonlari tarkibiga qo‘shiladi. 
Bog‘ va tokzorlarni maqbullashtirishda so‘nggi uch yilda olingan hosil, uni 
sotishdan tushgan tushum to‘g‘risidagi statistika organlariga topshirilgan hisobotlar, 
bank hisobvaraqlarida aylangan mablag‘lar, yangi tashkil etilgan bog‘ va tokzorlarga 
sarflangan xarajatlar tahlil qilinib, xulosa qilinadi. 
Yer ijara shartnomasi bekor qilinayotgan qishloq xo‘jaligi korxonalarining 
tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari, bog‘ va tokzorlarga qilingan xarajatlar, er 
uchastkasi biriktirib berilayotgan yoki yangidan tashkil etiladigan fermer xo‘jaliklari, 
klasterlar, eksport qiluvchi va qayta ishlovchi korxonalari tomonidan o‘zaro kelishuv 
(kelishilgan narxlar) yoki baholash natijalari asosida qoplab beriladi.