“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

13.4. Me’yorlarni bajarilishini korxona yakuniy natijalariga ta’siri 
Mehnat va moddiy resurslar me’yorlarining bajarilishini hisobga olishdagi 
asosiy vazifalarga: 

ishlab chiqarishda ish vaqtidan yo‘qotishlar sabablarini o‘rganish; 

xom-ashyo va materiallar sarf darajasini o’rganish; 

normal texnologiya shart, sharoitlaridan chetga chiqish sabablarini o‘rganish; 

brak mahsulotlarini kelib chiqish sabablarini o‘rganish; 

-eskirgan me’yorlarni (texnika, texnologiya darajasiga mos kelmaydiganlarini) 
aniqlash kabilar kiradi. 
O‘rnatilgan me’yorlarni bajarilishi natura hamda foiz o‘lchovlarida hisobga 
olish tartibi mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini aniqlashda foydalaniladi. 
Bunda quyidagi formuladan foydalanish mumkindir: 
T
min
=D
k
/T
vd
(12.1) 
Bu yerda: 
T
min
 – natura o‘lchovidan mahsulot ishlab chiqarish me’yori; 
D
k
 – kuduzgi ish vaqti yoki smenali ish vaqti davomiyligi. 

---

149 
Me’yorlarni bajarilishini foizlarda hisobga olish mahsulot ishlab chiqarish 
me’yorlari o‘rnatilgan sharoitlarda ham qo‘llanishi mumkin. Lekin bunda ish 
joyda faqatgina yoki bir qat’iy chegaralangan bir necha operatsiyalar soni 
bajariladigan bo‘lishi kerak. Bunday holatda quyidagi formulani qo‘llash mumkin 
bo‘ladi: 
F
min
=(Q
h
/Q
n
)100 (12.2) 
Bu yerda: 
F
min
 – mahsulot ishlab chiqarish me’yorlarini bajarilish foizi; 
Q
h
 – hisobot oyida haqiqatda natura shaklida ishlab chiqilgan mahsulot; 
Q