“Meyorlashtirish asoslari” fanidan ma’ruzalar matni

Uchastka ichidagi mehnat kooperatsiyasi – ayrim ijrochilar va 
brigadadagi ishchilar kooperatsiyasidir. O’z navbatida, brigada ishlab chiqarishida 
ham 
ishchilarning 
mehnat 
kooperatsiyasi 
tashkil 
etiladi. 
Bu 
mehnat 
kooperatsiyasining eng oddiy shakli bo’lib, ishchilar guruhi mushtarak ishlab 
chiqarish topshirig’ini bajarishda birgalikda qatnashish uchun birlashadi va bu 
topshiriqni bajarish uchun javobgar bo’ladi. Ishlab chiqarish brigadalaridagi ayrim 
ishchilarning mehnat kooperatsiyasi eng mustahkam kooperatsiya hisoblanadi, 
negaki xuddi mana shu yerda bitta ish joyida bir-biri bilan o’zaro bog’langan 

---

100 
xodimlar guruhi ishlab chiqarish, xizmat ko’rsatish jarayonining ma’lum bir 
qismini bajaradi. 
Xodimlarni ishlab chiqarish brigadalariga uyushtirish zaruriyati har bir 
ayrim holda ishlab chiqarishning yoki xizmat ko’rsatishning xarakteri va hajmi 
bilan belgilanadi. Xususan: 
 bir xil ishni yoki xizmatni bajarish uchun har xil ijrochilarning 
hamjihatlik bilan birgalikda ishlashi talab qilinganida katta-katta 
va murakkab agregatlarga xizmat ko’rsatadi (temirchilik-pres 
sexlari, marten, domna pechlari oldida ishlash brigadalari); 
 mavjud ish maydoni va hajmidagi topshiriqni bitta xodim bajara 
olmagan taqdirda bir xil texnologik jarayonlarni bajarish uchun 
(bo’yoqchilar, 
suvoqchilar 
brigadasi, 
yuk 
ortuvchi 
yoki 
tushuruvchilar brigadasi); 
 ishlab chiqarish topshiriqlarini ayrim ish bajaruvchilarga taqsimlab 
berish 
imkoni 
bo’lmagan 
taqdirda 
(yirik 
jihozlarni, 
ekskovatorlarni, samalyotlarni yig’ish, uskunalarni montaj qilish 
ishlarini bajaruvchi brigadalar); 
 asosiy xodimlar guruhining mehnat samaradorligi xizmat 
ko’rsatuvchi-yordamchi xodimlarning aniq va puxta ishiga bog’liq 
bo’lgan hollarda (masalan, Bekobod metallurgiya kombinatida 
eritilgan metall suyuqliklarini qo’yish sexlarida kranchi va 
formalarga quyuvchilar bilan aralash brigadalar); 
 ayrim ijrochilarning doimiy ish joyi yoki ularning vazifalarini aniq 
belgilab berish imkoni bo’lmagan taqdirda maxsus kompleks 
brigada kabilar tuziladi. 
Professional tarkibi qandayligiga qarab brigadalar ikki xil – ixtisoslashgan 
va kompleks brigadalardan iborat bo’ladi.