Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

aniqlash va ularga aniq ta'rif berish lozim; 
2. Sanab o’tilgan foyda, xarajat, yo’qotish va tavakkalchiliklarni miqdoriy o’lchash lozim 
(sentnerlarda, donalarda, odam-soatlarda, foizlarda va h.); 
3. Miqdoran o’lchangan foyda, xarajat, yo’qotish va tavakkalchiliklarni baholash (pul 
o’lchamidagi qiymat bahosini berish) lozim. 
Tabiiyki, barcha aniqlangan foyda, xarajat, yo’qotish va tavakkalchiliklarga qiymat bahosini berib 
bo’lmaydi. Shuning uchun ham, ayrim hollarda, mazkur masalani bartaraf etishga yordam beradigan 
eng arzon yechimni (foyda, yo’qotish va tavakkalchiliklarning berilgan darajasidagi xarajatlar 
minimumi) izlashni taklif etish mumkin. 
Umumiy ko’rinishda loyihaning moliyaviy tahlili quyidagi bosqichlardan tashkil topgan bo’lishi 
mumkin: 
- loyiha xarajatlari umumiy hajmini joriy (past inflyatsiya) va doimiy (yuqori inflyatsiya) narxlarda 
baholash; 
- pul mablag`larining kelajakdagi oqimlarini baholash, loyiha hayotiy sikli tugagandan keyingi 
aktivlarning qoldiq qiymatini hisobga olgan holda; 
- loyiha pul oqimlarining kutilgan qiymatlaridan mumkin bo’lgan o’zgarishlarini va ushbu 
o’zgarishlarning loyiha samaradorligi ko’rsatkichlariga ta'sirini hisobga olish asosida tavakkalchilik 
darajasini baholash; 
- loyiha tavakkalchiligi darajasini hisobga olgan holda kapitalning alternativ qiymatini aniqlash; 
- loyiha aktivlarining real qiymatini baholash (pul tushumlarini diskontlash va ularni joriy 
qiymatga olib kelish yo’li bilan); 
- kutilayotgan pul tushumlarining (foydaning) joriy qiymatini, loyihani amalga oshirish uchun 
sarflangan xarajatlarning diskontlangan qiymati bilan taqqoslash (agarda foydalarning umumiy joriy 
qiymati, xarajatlarning umumiy joriy qiymatidan yuqori bo’lsa, loyiha samarali sanaladi). 
Moliyaviy tahlil loyihadagi ishtirokdan olinadigan foydani baholash maqsadida amalga oshiriladi. 
Boshqacha qilib aytganda, o’z va qarz mablag`larini loyihaga sarflash, ulardan foydalanishning boshqa 
alternativ variantlaridan foydaliroq ekanligiga ishonch hosil qilish lozim.
Moliyaviy tahlilda barcha moddiy oqimlar (mahsulot, xizmatlar, resurslar) pul ifodasida taqdim 
etiladi. Bu loyihani tashqi muhit bilan bog`lovchi kirish va chiqish oqimlarini taqqoslash, yig`indisini 
hisoblash va tuzilmaviy tahlilini amalga oshirish uchun zarur. Bunda inflyatsiyani hisobga olish 
muammosi paydo bo’ladi. Barcha narxlar nominal (ya'ni inflyatsiya o’sishini o’z ichiga olgan) yoki 
inflyatsiyasiz bo’lishi lozim. Loyihani baholashda, odatda, investitsiyalash jarayonida narxlarning 
keskin o’zgarishi va yuqori inflyatsiya ro’y bermaydi deb qabul qilinadi. Ammo, bunday qabul qilish 
xaqiqatga yaqin bo’lmaydi, va shuning uchun ham narxlarning mumkin bo’lgan o’zgarishi uchun 
zaxira oldindan hisobga olinadi. Bunday zaxiralar loyiha xarajatlari qismiga kiritiladi. 
Investitsiyaviy loyihaning moliyaviy tahlili, odatda, ikkita asosiy bosqichni o’z ichiga oladi: 
- «moliyalashtirishdan oldingi» tahlil, ya'ni moliyalashtirishning aniq manbalarini jalb etish bilan 
bog`liq masalalarni ko’rib chiqilmaydi; 

---

158 
- «moliyalashtirishdan keyingi» tahlil, ya'ni moliyalashtirishning aniq sharoitlarini hisobga olgan 
holda.