Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

Kapital aktivlarning narx modeli (CAPM: Capital Assets Price Model). Mazkur modeldan 
foydalanish, korxona faoliyati foydaliligini tavsiflovchi ko‘p sonli ma'lumotlar mavjud bo‘lgan, 
barqaror bozor iqtisodiyoti sharoitlarida keng tarqalgan. 
Model, muayyan korxona tavakkalchiligi darajasini ifodalovchi 
ko‘rsatkichidan foydalanadi. 
Ushbu ko‘rsatkich shunday tuzilganki, agarda 
bo‘lsa, korxona aktivlari umuman 
tavakkalchilikga ega emas deb hisoblanadi (deyarli mavjud bo‘lmagan holat). Misol uchun, AQSh 
davlat obligatsiyalari uchun 
deb yuritiladi. Agarda 
bo‘lsa, korxona aktivlarining 
tavakkalchiligi bozordagi o‘rtacha tavakkalchilikga teng deb hisoblanadi. Agarda muayyan korxona 
uchun 0< <1 bo‘lsa, demak korxona tavakkalchiligi bozordagi o‘rtacha tavakkalchilikka nisbatan 
past. >1 korxona juda ham yuqori tavakkalchilikga ega ekanligini bildiradi. 
Modelning hisob formulasi quyidagi ko‘rinishga ega: 
, (4.2) 
Bu yerda: 
- kapitalni tavakkalchiliksiz kiritish uchun foydalilik darajasi; 
S
M
– bozor bo‘yicha o‘rtacha foydalilik darajasi; 
- tavakkalchilik omili. 
(4.2)-modelga muvofiq S
ye
ning o‘zgarishi 4.1-rasmda grafik ko‘rinishida tasvirlangan. 
 
4.1.-rasm. Korxona shaxsiy kapitali foydaliligi 

---

217 
Shunday ekan, mazkur korxona uchun ko‘rsatkichini qanday aniqlash mumkin? Yagona usul – 
o‘tgan yillar ma'lumotlaridan foydalanish. Tahlil qilinayotgan korxona va o‘rtacha bozor foydaliligi 
taqqoslama ma'lumotlari bo‘yicha tegishli to‘g‘ri chiziqli regression bog‘liqlik yaratiladi. U korxona 
va o‘rtacha bozor foydaliligining korrelyasiyasini aks ettiradi. Bunday bog‘liqlikning regression 
koeffitsienti - omilni baholash uchun asos bo‘lib xizmat qiladi. 
Aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda modeli. Shaxsiy kapital qiymatini baholashning ushbu modeli 
dividendlar kattaligiga emas, aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda ko‘rsatkichiga asoslanadi. Ko‘pgina 
investorlarning fikricha, aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda kattaligi, u dividend shaklida to‘lanadimi 
yoki investorlarga kelajakda foyda olib kelish maqsadida qayta investitsiyalanadimi, aksiyadorlar 
oladigan real daromad hisoblanadi.
Ushbu modelga muvofiq shaxsiy kapital qiymati quyidagi formula bo‘yicha aniqlanadi: 
, (4.3) 
Bu yerda: P – bitta aksiyaga to‘g‘ri keladigan foyda kattaligi; 
R – bitta aksiyaning bozor narxi.