Microsoft Word 04 Kishlok xujaligida investitsion jarayonlar

Sof joriy qimmatliligi quyidagicha aniqlanadi: 
(13.1)
Loyihalar to‘g‘risida yechim qabul qiladigan shaxslar afzallikni NPV ijobiy qiymatga ega bo‘lgan 
loyihalarga berishi kerak. NPV ning salbiy natijasi daromad normasi zaruriydan kam bo‘lganligi, pul 
mablag‘larni samarasiz ishlatilganligi haqida guvoxlik beradi. 
Yuqoridan keltirilgan iboradan ko‘rinib turibdiki, sof joriy qiymatlikning absolyut miqdori NPV 
o‘lchamlarning ikki turiga bog‘liq. Birinchi - investitsion jarayonni ob'ektiv jihatdan tavsiflaydi, u 
ishlab chiqarish jarayoni bilan belgilanadi. Ikkinchi turiga foiz stavkasining miqdori sifatida kiritish 
mumkin. 
Qo‘yilmalar jarayon boshida amalga oshirilganda, samara berishi - loyihaning butun faoliyati 
davomida bo‘lganda NPV ning r stavkasi bilan bog‘lanishini taxlil qilamiz. Foiz stavkasi ma'lum r* 
miqdorga yetsa, investitsiyaning samaradorligi nolga teng bo‘ladi. Xar qanday r* dan kam bo‘lgan foiz 
stavkasi NPV ning ijobiy jihatiga mos keladi (13.1-rasm). 
Foiz stavkasi yuqori darajada bo‘lganda uzoqlashgan to‘lovlar NPV ga kam ta'sir ko‘rsatadi. 
Shuning uchun ham qoplash davri muddatlari xar xil bo‘lgan loyihalar yakuniy iqtisodiy samara 
bo‘yicha amaliy jihatdan bir xil qiymatga ega bo‘lishi mumkin. hamma gap shundaki, yuqori sof joriy 
qiymatga ega bo‘lgan loyihalar samarasiz ham bo‘lishi mumkin va natijada unchalik katta bo‘lmagan 
foydalilik indeksiga ega bo‘ladi. Shu narsa aniqki, daromadlar kirimi, boshqa sharoitlarni hisobga 
olgan holda ancha uzoq muddatga ega bo‘lgan loyiha boshqalarga nisbatan qulayroq bo‘ladi. 
NPV 
0 r
*
r 
t
t
t
r
C
B
r
C
B
r
C
B
NPV
)
1
(
)
1
(
1
2
2
2
1
1
+
−
+
⋅
⋅
⋅
+
+
−
+
+
−
=

---

161 
13.1-rasm. Bir me'yordagi samaradorlik yuz berganda NPVning r stavkasiga bog‘liqligi 
Loyihaning sof joriy qimmatlik me'yorini aniqlab beruvchi asosiy omillardan biri - 
investitsiyalar, ishlab chiqarish yoki sotuvlarning «jismoniy» xajmlarda ifodalangan faoliyat xajmi 
(masshtabi) hisoblanadi. Shu tavsifi bilan farq qiladigan loyihalarni taqqoslash uchun qo‘llanadigan 
usul tabiiy cheklashlardan iborat bo‘ladi: NPVning katta miqdori kapital qo‘yilmalarning yanada 
samarali variantga to‘g‘ri kelmasligi mumkin. 
Ushbu usul faqat quyidagi savolga javob beradi: tahlil qilinayotgan pul qo‘yish varianti 
korxona bozor bahosi o‘sishiga yoki investor boyligi oshishiga to‘g‘ri keladi. 
Lekin, bu ko‘rsatkich quyidagi kamchilikka ega: tanlangan diskont stavkasi odatda loyiha 
ekspluatatsiyasining birinchi davri uchun o‘zgartirmasdan qo‘llaniladi. Shu bilan bir vaqtda kelajak 
davrda iqtisodiy sharoitlar o‘zgarishi bilan bog‘liq ravishda bu stavka o‘zgarishi mumkin. Bu 
kamchilikka qaramasdan ushbu ko‘rsatkich chet el tajribasida investitsiya samaradorligini baholash 
ko‘rsatkichlari tizimida eng ishonchlilaridan hisoblanadi.