Microsoft Word al fiqh al absat ziyouz com doc

Savol: — Banda mo‘min bo‘lsa-yu, ammo namoz o‘qimasa, ro‘za tutmasa, Islomning 
amaliy ibodatlaridan biror narsa qilmasa, unga imonining foydasi bormi? 
Javob: — U Alloh ixtiyoridadir. Agar istasa, uni azoblaydi va istasa, unga rahm qiladi. 
Allohning kalomidan biror narsani qat’iy inkor qilmagan banda mo‘mindir. Ba’zi bir axli 
ilmlar menga quyidagi voqeani so‘zlab bergan edilar: 
«Maoz ibn Jabal Hums shahriga qadam qo‘yganlarida odamlar to‘planib, u kishini o‘rab 
oldilar va undan bir o‘spirin yigit: 
- Namoz o‘qiydigan, ro‘za tutadigan, Baytullohga hajga boradigan, Alloh yo‘lida 
kurashadigan, qul ozod qiladigan, zakot beradigan, faqat Alloh va Uning Payg‘ambariga 
shak-shubha keltiradigan, banda to‘g‘risida nima deysiz, — dedi. Maoz: 
- Shunday bo‘lsa, unga Do‘zaxdir, — dedilar. Shundan keyin o‘spirin: 
- Namoz o‘qimaydigan, ro‘za tutmaydigan, qajga bormaydigan, zakot bermaydigan, 
faqat Alloh va Uning Payg‘ambariga imon keltirgan banda to‘g‘risida nima deysiz, dedi. 
Maoz unga: 
- Unga yaxshilikni umid qilaman va oqibatining yomon bo‘lishidan ham qo‘rqaman, deb 
javob berdi. O’spirin: 
- Ey, Abu Abdurahmon (Maozning kunyalari), shirk bilan amal foyda bermaganidek, 
imon bilan hech narsa zarar qilmaydi, deb yo‘liga ravona bo‘ldi. Maoz esa: 

---

Al-fiqh al-absat. Imomi A'zam Abu Hanifa 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
9
- Bu o‘lkada ushbu o‘spirindan ko‘ra faqihroq hech kim yo‘q, dedilar. 
(O’spirin bilan Maozning suhbati tugadi.) Abu Hanifa so‘zlarida davom etdilar: 
- Isyonkorlarga qarshi kofirliklari uchun emas, balki isyonkorliklari uchun jang qilganlar. 
Sen odil toifa va sitamkor hukmdor bilan birga bo‘lasan. Isyonkorlar bilan birga bo‘lma. 
Ko‘pchilik (jamoa) orasida fosiqlar, zolimlar bo‘lsa ham, ular ichida fosiq va zolimlarga 
qarshi kurashda senga yordam beradigan ahli saloh ham bor. Agarda jamoaning 
hammasi isyonkor bo‘lsa, ulardan chetlan, boshqa jamoa huzuriga bor! Alloh taolo: 
«...Allohning yeri unda hijrat qilishlaring uchun (etarlicha) keng emasmidi?..» (Niso, 97, 
mazmuni)', «...Mening yerim kengdir. Bas, Mengagina ibodat qilingizlar!» (Ankabut, 56, 
mazmuni), degan. Shuningdek, Hammod ibn Ibrohim Ibn Mas’uddan quyidagi hadisni 
rivoyat qilgan: 
«Payg‘ambarimiz (s.a.v.) marhamat qiladilar: 
— Yer yuzida ma’siyatlar zohir bo‘lsa va sen ularni isloh qila olmasang, u yerdan boshqa 
joyga ko‘ch va u yerda Rabbingga ibodat qil!» 
Ahli ilmlardan ba’zilari sahobalardan rivoyat qilingan quyidagi hadisni menga aytib 
berdilar. Payg‘ambarimiz (s.a.v.) marhamat qildilar: - Bir odam fitnadan qo‘rqib, bir 
yerdan ikkinchi joyga ko‘chsa, Alloh unga yetmish siddiqning savobini yozadi. 
Abu Hanifa dedilar: 
— Rabbim osmondami yoki Yerdami, bilmayman, desa u Parvardigor sifatlarini bilmagani 
uchun kofirdir. Alloh taolo: «Alloh osmonlarni, ko‘rib turganingizdek ustunsiz ko‘tarib 
qo‘ygan, so‘ngra Arsh uzra mustaviy bo‘lgan...» (Ra’d, 2, mazmuni)', «(U) Arsh uzra 
mustaviy bo‘lmish Rahmondir» (Toha, 5, mazmuny). Men Arshning osmonda yoki Yerda 
eka-nini bilmayman, desa ham kofirdir. Chunki u bu so‘zi bilan Arshning osmonda 
ekanini inkor qiladi. Vaholanki, Arsh Illiyinning eng tepasidadir. Alloh ulug‘dir, aksincha 
bo‘lishi mumkin emas. Pastliqda, narsa ichida yo ustida bo‘lish ilohning sifati emasdir. 
Hadisda rivoyat qilinganki, bir kuni Payg‘ambarimiz (s.a.v.) huzurlariga bir odam qora 
cho‘rini yetaklab kelib, u zotga: menga bir mo‘min qul ozod qilish vojib bo‘lib qoldi, 
mana bu cho‘ri bo‘ladimi, dedi. U zot cho‘riga: sen mo‘minmisan, dedilar. U: ha, dedi. 
Payg‘ambarimiz alayhissalom: Alloh qaerda, dedilar. Cho‘ri: munazzah deb yod qildi. 
Payg‘ambarimiz (s.a.v.) boyagi kishiga: bu cho‘rini ozod qil, u mo‘mina ekan, dedilar. 
Abu Hanifa aytdilar: 
- Qabr azobini bilmayman, degan banda halokatga yo‘liqqan, pastkash jahmiyalar 
toifasidandir. Chunki u: «...ularni ikki bora azoblaymiz...» (Tavba, 101, mazmuni), ya’ni 
qabrda va do‘zaxda, «Albatta, zolim (kofir) bo‘lgan kimsalar uchun bundan 
(Qiyomatdan) ilgari (dunyoda) ham azob(lar) bordir...» (Najm, 47, mazmuni), ya’ni, 
qabrda azob bor, degan oyatni inkor etadi. Agar u: men mazkur oyatlarga imon 
keltiraman, ammo ularning ta’vili va tafsiriga ishonmayman, desa ham kofir bo‘ladi. 
Chunki ba’zi oyatlar ba’zilarining ta’vilidir. Ularni qat’iy inkor etsa, so‘zsiz, kofirdir.
Abu Hanifa dedilar: 
- Bir odam menga Minhol ibn Umardan, u esa Ibn Abbosdan ushbu hadisni 
Payg‘ambarimizdan (s.a.v.) rivoyat qilib berdi. U zot (s.a.v.) marhamat qildilar: 
- Ummatimning yomonlari: men Do‘zaxda emas, Jannatda bo‘laman, — deydi. 
Ummatimdan massollarning holiga voy! U zotdan (s.a.v.): «Massollar kimlar», deb 
so‘rashdi. Payg‘ambarimiz (s.a.v.): «Falonchi Jannatda, pistonchi Do‘zaxda bo‘ladi», 
deydiganlar massollardir, -- dedilar. Ushbu hadisni Abu Sibyon rivoyat qilgan. 
Abu Hanifa dedilar: 
- Men Nofe’dan eshitdim, u Ibn Abbosdan ushbu hadisni rivoyat qiladi. Payg‘ambarimiz 
alayhissalom marhamat qiladilar: 
- Mening ummatimni Jannatda yoki Do‘zaxda bo‘ladilar, deb aytmanglar! Alloh Qiyomat 

---

Al-fiqh al-absat. Imomi A'zam Abu Hanifa