Microsoft Word ihyo qalb ziyouz com doc

www.ziyouz.com kutubxonasi 
24
bu hadisdagi ma’nodir. Ya’ni, «Agar insonlar Alloh taologa har xil yaxshiliklar bilan 
yaqinlashadigan bo‘lsalar, bas, sen aqling bilan yaqinlashgin» (Abu Naim zaif sanad bilan 
rivoyat qilgan). Zero, tabiiy aql hamda zaruriy ilmlar bilan Allohga yaqinlashmoq 
mumkin bo‘lmaydi, balki o‘rganib qo‘lga kiritilgan aql bilan yaqinlashiladi. 
Olamlarning Robbiga yaqin bo‘lmoq darajasiga yetmoqlikka sabab bo‘ladigan ilmlarni 
talab qilishda aqlni ishlatish bilan yaqinlikka qodir bo‘lishga Ali roziyallohu anhuga 
o‘xshagan kishilargina erisha oladi. Endi qalb ko‘z o‘rnida va qalbdagi tabiiy aql esa 
ko‘zdagi ko‘rish quvvati o‘rnida yuritiladi.
Ko‘rish quvvati ko‘r kishida bo‘lmaydigan va ko‘zi ochiq kishilarda ko‘zini yumib olsa ham 
yoki qorong‘ulik tushib qolsa ham, topiladigan nozik bir narsadir. Qalbda hosil bo‘lgan 
ilm esa ko‘zdagi ko‘rishni idrok eta olish quvvati va narsalarning o‘zini (ya’ni, alohida 
holda) ko‘ra bilishdir. Ilmlarning aql ko‘zidan go‘daklik vaqtidan narsalarni ajrata 
oladigan yoshga yetguncha yoki balog‘at yoshiga yetguncha taxir bo‘lib turishi go‘yo 
quyosh chiqib, nurlarini ko‘riladigan narsalarga to‘kkuncha ko‘zlardan ko‘rish taxir bo‘lib 
turishiga o‘xshaydi. Alloh taolo qalblarning yuzasiga u bilan ilmlar yozadigan qalam 
quyosh gardishi o‘rnida yuritiladi. Go‘dakning qalbida u narsalarni ajrata oladigan 
yoshga yetguncha ilm hosil bo‘lmasligi sababi qalbining sezgisi hali ilmni qabul qilish 
uchun tayyor emasligidadir. Qalam Alloh taoloning maxluqlaridan biridir. Alloh taolo uni 
insonlar qalbiga ilmlar naqshini tushirish uchun sabab qilib yaratgan, Alloh taolo 
quyidagi oyatda aytadiki: 
«O’qing! Sizning Parvardigoringiz (insoniyatga) qalamni (ya’ni, yozishni - 
xatni) o‘rgatgan o‘ta karamli Zotdir. U Zot insonga uning bilmagan narsalarini 
o‘rgatdi» (Alaq surasi, 3-5-oyatlar) 
Alloh taoloning qalami maxluqining qalamiga o‘xshamaydi, go‘yo Uning sifati 
maxluqlarining sifatiga o‘xshamaganidek. Alloh taoloning qalami qamishdan yoki 
yog‘ochdan emas, go‘yo Alloh taolo javhardan ham, tasodifiy narsalardan ham 
bo‘lmaganidek. Mana shu ko‘rinishga binoan botiniy ko‘rish (ya’ni, qalb ko‘zi bilan 
ko‘rish) va zohiriy ko‘rishni bir xil, deyish to‘g‘ri bo‘ladi. Lekin sharaf borasida o‘rtalarida 
munosiblik yo‘q. Chunki botiniy ko‘rish idrok etuvchi latif nafsning o‘zidir va u go‘yo bir 
chavandozga, badan esa otga o‘xshaydi. Chavandozning ko‘r bo‘lishi otining ko‘zi ko‘r 
bo‘lishidan zararliroqdir. Balki ikki zararning birida ikkinchisiga munosabat yo‘q. Botiniy 
ko‘rish bilan zohiriy ko‘rish bir xil bo‘lgani uchun Alloh taolo quyidagi oyatda qalbni 
ko‘rish sifatida nomladi: