Microsoft Word ilk sayfa zhassulan

partner olarak algılamaktadır. Zira Kırgızistan’a olan yatırımların birçoğu 
Kazakistan’dan gelmektedir. Rusya’nın da ekonomik sahada önemi bulunmaktadır.  
Diğer bir soru ‘Hangi ülkeyle ülkenizin birleşmesini istersiniz?’ Kazakistan 
tarafının %48 Kırgızistan’la birlik kurulabilir cevabını vermiştir, %25 hiçbir ülkeyle 
birlik kurulmasın demiştir, %27 Rusya’ya oy vermiştir. Kırgızistan vatandaşları da 
%37 Rusya, %54 Kazakistan, %9 hiçbir diye cevap vermiştir. Bu soruda Özbekistan 
ve Çin’de vardı fakat onlara oy veren kimse olmadı.  
                                                            
244
 Daha derin bilgi için, bkz.;  İ. DEVYATKO, Sosyal Araştırmaların Yöntemleri, (И. Ф. 
ДЕВЯТКО, Методы социологического исследования), Издательство Уральского 
университета, Екатеринбург, 1998, s.69 
245
 Sosyal-Siyasi Araştırma Enstitüsü  (Kazakistan, Astana),  www.ispr.kz  

---

108  
                                                                                                                                                              
Başka bir soru ise ‘İki ülke arasında hangi sorunlar yaşanmaktadır?’ olmuştur. 
Kırgızların %87 sınır sorunları demiştir. Çünkü Kırgızlar Kazakistan topraklarından 
geçmekte çok zorluk çekmektedirler.   
Daha önemli bir soru da‘Kazakistan ve Kırgızistan birleşip bir devlet olmasını 
ister misiniz?’ diye soruya Kazakistan’ın %78 evet, %22 hayır diye cevap 
vermişlerdir. Kırgızistan ise % 63 hayır, %37 evet demiştir.  Kırgızların hayır diye 
cevaplaması son olaylardan dolayı olabilir. Örneğin Kırgız-Özbek çatışmasının 
sonucunda Kırgızistan’da etnik milletçilik toplumda güçlenmiştir. Söylenen 
şarkıların çoğunda milletçilik rüzgarı esmektedir. Kazakistan’ın sınırı kapatması 
Kırgız halkı tarafından tepki görmüştür.  
Başka bir soru ‘Entegrasyon hangi alanda olmalı’ sorusuna Kazakistan tarafının 
%79 ekonomik, %12 askeri, %9 siyasi diye cevaplamıştır.   Kırgızistan ise oyunun % 
82 ekonomik, % 16 askeri, %2 siyasi’ye vermişti. Göründüğü gibi iki ülkenin 
ekonomisi hammaddeye bağımlı olduğundan dolayı toplumda kriz fark edilmektedir. 
Siyasi ve ekonomik dışındaki sorulara az tercih yapmasının nedeni Kırgızistan tarafı 
bağımsızlığını kaybetmek istemesinden, Kazakistan’ın ise Kırgızistan’ın sorunlarının 
Kazakistan’a taşınmak istememesinde kaynaklanmaktadır. Kazakistan toplumu 
Kırgızistan’ı fakir ülke olarak algılamaktadır. Bu olay bazen halk arasındaki 
gerginliklere neden olmaktadır.  
 Bu 
araştırmamın sonucu olarak Kazakistan ve Kırgızistan Entegrasyonunun 
ekonomik alanda gerçekleşmesi siyasi entegrasyona göre daha gerçekçidir. 
Kazakistan Orta Asya’da ekonomik anlamda güçlü bir devlet olsa bile bölge 
siyasetinde hala yeterince güçlü değildir. Örneğin Kırgızistan’da gerçekleşen 
devrimde Kazakistan’ın sınırı kapatarak Kırgızistan vatandaşların sınır dışı etmesi 
Kazakistan’ın bir lider devlet olarak bu tür olaylara hazır olmadığını göstermiştir. 
Başka bir sebep iki halk arasında ekonomik alanda büyük uçurum vardır. 
Kırgızistan halkının sosyo-ekonomik durumunun düşük olması Kazakistan 
vatandaşlarının siyasi birleşmede isteksiz davranmalarına neden olmaktadır. 
Kazakistan toplumunun ekonomik durumu iyi şartlarlarda olması, Kırgız toplumunun 
ise düşük olması Kırgızlara yeni kimlikler kazandırmaktadır. Kazakistan toplumunun 

---

109  
                                                                                                                                                              
Kırgızlara verdiği yeni kimlikleri: Kırgız fakir, işçi, isyancıdır. Böylece Kazakistan 
tarafından Kırgızlara karşı toplumsal aşağılama fark edilmektedir.  Bu durumda 
Kırgızların siyasi birleşme alanında istekte bulunmaması doğaldır.   
 
 
 
3.1.6 Entegrasyonun Kazakistan ve Kırgızistan veya Orta Asya İçin Önemi 
 
Türkî Cumhuriyetlerinin birleşmesi ya da Orta Asya Entegrasyonu birçok Türk 
aydınının  hayali ve isteği olmuştur. Türk Dünyası birleşerek dünyadaki değişimlere 
ve tehditlere karşı bir güç olacaklarına inanmışlardır. Şimdilerde bu tez Türkiye, AB 
ve ABD tarafından desteklenmektedir. Türkiye için ‘Ata Yürt’a’ dönme projesi olsa 
da (tabi ekonomik ve siyasi çıkarları da yok değil), AB ve ABD için ise Orta 
Asya’nın Rusya’dan serbest politika izlemesinde fayda vardır. Yer altı kaynaklara 
zengin olan bu bölge ekonomik açıdan Batı ülkelerin iştahını kabartmaktadır.  
Orta Asya liderlerinin bölge entegrasyonunu oluşturma yolundaki projelerinin 
isimleri farklı olsa da amaçları aynıydı. Özellikle 1991-2001 dönemi mercek altına 
alındığında, Özbekistan lideri Kerimov’un Türkistan Birliği fikrinin  en ateşli 
savunucusu olduğu görülmektedir. Merkezi Asya devletlerinin birleşmeleri, ya da en 
hafif tabiri ile bütünleşmeleri için, bu dönemde Özbekistan’ın Orta Asya’daki 
liderliği şüphesizdir. Bu dönemde ekonomisi zayıf olan Kazakistan ve Kırgızistan’ın, 
Özbekistan’ın bu çabalarına mesafeli yaklaşmalarını, bir nevi bölgesel hegemon 
istememelerine bağlamak mümkündür. Nitekim aynı dönemde Kazakistan, bu 
Türkistan bütünleşmesi çağrılarına bir dengeleme siyaseti olarak, bir ‘Avrasya 
Birliği’ oluşturma projesini öne sürmüştür. 
246
  
Bugüne kadar yer alan entegrasyon çabaları tam anlamıyla başarısızlığa 
uğramıştır. Bu bölgedeki herhangi bir entegrasyonun Rusya’nın dışında ya da 
Rusya’nın rızası olmadan gerçekleşmesi çok zordur.   
                                                            
246
 Hasan Ali KARASAR, Sanat K. KUŞKUMBAYEV, a.g.e., s.167 

---

110  
                                                                                                                                                              
Rusya’nın Orta Asya ile ilişkilerinin, hem Çarlık hem Sovyet dönemlerinde var 
olan öneminin Sovyet sonrası dönemde önemli ölçüde ivme kaybettiği ifade 
edilebilir. Diğer yandan bu dönemde, büyüyen bir ‘ejder’ olarak Çin’in Orta 
Asya’daki ekonomi-politik boşluğu doldurma yönünde girişimlerde bulunduğu 
görülmektedir. Bu girişimlerde, hem büyüyen ekonomi ve ihracat potansiyeli için 
yeni pazarlara sahip olma hem Rusya’nın bölgeye yönelik politikalarını dengeleme, 
hem de burada yeni nüfuz alanları oluşturma gibi unsurların önemli olduğu 
gözlenmektedir.
247
 
Bunun için uzun ortak sınırlara sahip olduğu Kırgızistan ve 
Kazakistan’la olan ilişkilere daha fazla önem vermektedir. Zaten SSCB’nin 
yıkılmasıyla Çin’in ekonomisi yeni ‘pazarın’ açılmasıyla hızla büyümüştür.  
Rusya’nın Orta Asya bölgesine yönelik çabalarında bölgede (özellikle 
Kazakistan’da) yaşayan milyonlarca Slav kökenli nüfusu da dikkate aldığı 
görülmektedir. Bununla birlikte Türkmenistan ve Özbekistan’da, bölgedeki (özellikle 
Kırgızistan ve Tacikistan’daki birlikler) Rus askeri varlığı ile ilgili endişelerin 
bulunduğunu belirtmek gerekir.
248
   
Entegrasyon hareketleri beraberinde siyasi yakınlaşmaları da getirmektedir. 
Bugünkü entegrasyon türlerinin hiçbiri siyasi bir bütünlüğe henüz ulaşamamıştır.  
Ekonomik entegrasyonlar ortak bir geçmişe ve ortak ekonomik çıkarlara 
dayanmadığı sürece siyasi bütünlüğe ulaşmak gerçek anlamda mümkün 
olmamaktır.
249
   
Bugünkü Orta Asya Devletlerinin birbirine yakınlığı entegrasyon olasılığını 
kolaylaştırmaktadır. Tarihte geçen tüm siyasi entegrasyonlar başarısızlığa uğramıştır. 
Örneğin, Cemal Abdulnasır döneminde Mısır ve Suriye’nin birleşmesinin sonucunda 
iktidarı paylaşamadan ikiye ayrılmıştır. Başka bir örnek SSCB örneğidir; tüm 
                                                            
247
 Mehmet DİKKAYA, ‘Orta Asya'da Ekonomik Entegrasyon Düşüncesinin Temelleri’,  USAK, 
http://www.usakgundem.com/yorum/180/orta-asyada-ekonomik-entegrasyon-
d%C3%BCs%C3%BCncesinin-temelleri.html
  
248
 A.g.e.,  
249
 Bahar ŞAHLI, ‘Ekonomik Entegrasyon Teorisi Çerçevesinde Avrasya Birliği’nin Olabilirliği’,