Microsoft Word inomjon abdiyev arslon yelkasida ziyouz com doc

 
 

---

Иномжон Абдиев. Арслон елкасидаги хазина (қисса) 
www.ziyouz.com kutubxonasi 
12
Уч биродар 
 
1919 йил 8 март. Самарқанд. Баҳор бўлишига қарамай ҳаво ҳали бироз совуқ. Бемаҳал 
ёққан қор эндигина куртак урган дов-дарахтларни чирмовиқ каби ўзининг ҳарир чопонига ўраб 
олганди. Нав-ниҳол куртаклар совуқ забтига тушиб, бадтар кўкимтирлашган, ҳавонинг авзойига 
қараб гоҳ улар юзида томчилар кўриниб ялтирар, тонгга яқин яна музлаб қоларди. Шу сабаб бу 
йилги ҳосил ҳам хавф остида қолганди. Кўҳна шаҳар кўчасидан қалин кийинганидан ҳўрпайиб 
кетган бир тўда кишилар кўринди. Улар сафидан уч киши ажралиб чиқиб, олдинлаб кетди. 
Қора чопон кийиб олган, бошига оқ салла ўраган киши хаёл суриб кетаётган ҳамроҳига сўз 
қотди: 
— Аҳволингиз яхшими тақсир? Кейинги пайтда анча безовта кўринасиз? Юзингиздан қон 
қочган. 
Маҳмудхўжа даставвал ҳамроҳим менга гапираяптими, деб унга қаради, кейин бунга 
ишонч ҳосил қилгач, бош силкиди: 
— Йўқ, йўқ, ўзим шундай, бироз хаёлга берилибман. Бугун жон таслим этган биродаримиз 
Абдураҳмонбек ҳақида ўйлаб қолдим. Болалари ёш экан. Бечора кўп баъмани одам эди. 
Ғафлатда қолибмиз-да. 
— Ҳа нимасини айтасиз... Қазо Ҳақ таолонинг иродаси. Бунга келганда бандасининг 
қўлидан тадбир келмас. Бечора анчадан бери касал ётган экан. Хасталик вужудга бир ёпишса, 
чекинмоғи душвор. Сиз ҳам ўзингизни асрасангиз бўларди... Яқинда Тошкентга бориб мактаб 
прогруми ва илмий ҳоллар билан танишиб келганингиз ҳақида эшитиб эдик. Бундан Самарқанд 
аҳлини ҳам хабардор этай деб, муаллимлар мажлисини чақириб экансиз, биз ҳам бир неча 
ўртоқлар билан бориб эдик. Аммо... мажлис белгилаб унга ўзингиз келмаслигингиз, кейинги 
пайтларда сиз билан асрорангиз ишлар рўй бермаяптимикан, деган шубҳа уйғотди, барчамизда.
— Ҳа, бунинг учун дўстларим ва биродарларим олдида айбдормен. Ўша кунлари асаб 
касалим қўзғаб қолди. Зўриқишдан бўлса керак. Бу узуримни барчаларига етказиб 
қўйишингиздан умидворман. Кейинроқ вақт топиб, албатта, Тошкентда кўрганларимни 
барчангизла баҳам кўрурман, иншооллоҳ. 
— Муфти ҳазратлари, биламан ташвишингиз ғоят турфа, Шу халқ, миллат қайғусидасиз. 
Аммо бироз соғлиғингизни ҳам ўйласангиз бўларди.
— Эҳ, Мулла Садриддин, сиз ҳам, мен ҳам илдизи бир икки жафокаш миллатнинг 
фарзандимиз, ён-атрофимизда инсон қиёфасидаги каслар изғиб юрса, оғзимиздаги нонимизни, 
еримизни тортиб олса, хотинларимиз ва қизларимизни йўлдан урса, фарзандларимизни 
ўзларининг бузуқ ишларига тортса, айтинг бунга чидаб бўладими? Афсуски, биз катта хатога 
йўл қўйдик. Ҳа.. Адашдик. 
— Нега ундай дейсиз. Адашиш барча бандаи мўминнинг бошида бор савдо. Аммо сиз 
бундай деб турсангиз, бошқаларга сўз дейишга мажол қолурми? Ахир сиз Турон доҳийси, 
олийшон устод, Туркистон виждонисиз-ку. Не-не илм аҳли сизни отамиз, раҳнамомиз деб 
билади-ку. 
— Йўқ, бундай ҳавойи гапларни қўйинг, мулла Садриддин. Биз катта хатога йўл қўйдик. Ўз 
ичимиздаги қариндошларимиздан айрилдик. Турк томириғига болта урдик. Мактаб ўрнига 
майхона очдик, миллатпарастларни даҳрий дедик, иттифоқни эмас, ихтилофни танладик. Ҳақ 
олинур, берилмас экан. Буни жуда кеч англадик. Чор истилоси даврини эсланг. Англия 
ҳукумати уч хонликни Русияга қарши қуроллантирмоқчи бўлиб элчи жўнатади. Лекин Хива ва 
Қўқон хонлигидан ижобий жавоб олган элчилар Бухорода қассоб амир — Насруллохон 
томонидан қатл этилди. Во дариғ, бу қандай кулгулик ҳолат? Кейин нима бўлди? Бухоро 
амирлиги, Қўқон хонлиги, Хива хонлиги айро-айро йўл танлаб, эски адоватлари боис бирлашиб 
курашмади. Алҳол, табаррук заминимиз топталди. Бизда ватанни қўриқлайдиган мард йигитлар, 

---

Иномжон Абдиев. Арслон елкасидаги хазина (қисса)