Microsoft Word Кобилов. Иктисод назарияси. Дарслик лот doc
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston iqtisodiyotining lokomotiviga
Download 2.93 Mb. Pdf ko'rish
|
Qobilov Sh Iqtisodiyot nazariyasi darslik 2013
|
1-jadval
Mustaqillik yillarida O‘zbekiston iqtisodiyotining lokomotiviga aylangan tarmoqlar Lokomotiv tarmoqlar foizda Mashinasozlar va avtomobilsizlik 12,2 Kimyo va neft-kimyo sanoati 9,4 Oziq-ovqat sanoati 13,1 Qurilish materiallari sanoati 11,9 Farmatsevtika va mebelsozlik 18,0 Mamlakatimizda yaratilgan ishlab chiqarish salohiyatidan foydala- nish borasida ham ishga solinmagan ulkan imkoniyatlar mavjud. Bu ishlab chiqarishni yangilash va modernizatsiya qilish masalasidir. Buning uchun so‘nggi yillarda katta mablag‘ sarflanmoqda. Ko‘p miqdordagi xorijiy investitsiyalar jalb etilmoqda. Qator tarmoqlarda ishlab chiqarish quvvatlaridan, asosiy fondlardan to‘liq foydalanishda, mehnat samaradorligini oshirishda kamchiliklarga yo‘l qo‘yilmaslik choralari qo‘yilmoqda. Shu bois, mahsulotlar tannarxining asossiz ravishda o‘sib ketishining oldi olinmoqda. Mamlakatimizda samarali iqtisodiyotni barpo etish maqsadida quyidagi masalalarga 2012-yilning 19-yanvarida bo‘lib o‘tgan Vazirlar Mahkamasining yig‘ilishida katta e’tibor qaratildi. Bular: birinchidan, manfaatdor vazirliklar, idoralar, xo‘jalik birlashmalari, kompaniya va korxonalar ishtirokida sanoatda mahsulot tannarxini 10–15 foizga pasaytirish yuzasidan har bir sanoat korxonasi bo‘yicha kompleks chora-tadbirlarni ko‘zda tutadigan dastur ishlab chiqish lozimligi; ikkinchidan, mamlakatimiz korxonalarida qishloq xo‘jaligi xom ashyosini qayta ishlash darajasini tanqidiy tahlil qilish va uni rivojlantirish bo‘yicha mavjud resurs va imkoniyatlarni aniqlash hamda sanoatning qayta ishlash tarmoqlarini jadal rivojlantirish, ishlab chiqarilayotgan iste’mol tovarlari turlarini ko‘paytirish va sifatini yaxshilash, buning uchun qo‘shimcha imtiyozlarni ko‘zda tutadigan maxsus qaror qabul qilish kerakligi. Bu borada, birinchi navbatda, mahalliy xom ashyo va 264 materiallar asosida sanoat kooperatsiyasi va ishlab chiqarishni mahalliylashtirish tizimini yanada rivojlantirishga oid ishlarni davom ettirishga alohida e’tibor qaratish darkorligi; uchinchidan, bugungi keskin raqobat sharoitida mahsulotlarimizning jahon va mintaqaviy bozorlarda xaridorgir bo‘lishi va mustahkam o‘rin egallashi uchun bu boradagi ishlarni yana bir bor tanqidiy ko‘rib chiqish lozim. Bunda tashqi bozorda xaridorbop, yuqori likvidli mahsulotlar ishlab chiqarishni kengaytirish uchun eksportga mahsulot chiqaradigan korxonalarni rag‘batlantirishni yanada kuchaytirish, ularga yangi imtiyoz va preferensiya- lar berish bo‘yicha qo‘shimcha chora-tadbirlar tayyorlash zarurligi; to‘rtinchidan, mamlakatimizdagi raqobatdosh mahsulotlar ishlab chiqaradigan sanoat korxonalari va boshqa tarmoqlarning eksport yarmarkalari o‘tkazishini kengaytirish, shuningdek, mahsulot sotishning zamonaviy usullaridan keng foydalanish, asosiy ishlab chiqaruvchi- larimizni o‘z mahsulotlari taqdimotini o‘tkazish va yangi eksport shartnomalari tuzishi uchun nufuzli xalqaro yarmarkalarga jalb etish bo‘yicha alohida hukumat qarorini qabul qilish lozimligi davlatimiz rahbari Islom Karimov tomonidan vazifa etib belgilangan 1 . Yuqorida ta’kidlanganidek, davlatimiz tomonidan ko‘rilayotgan barcha izchil chora-tadbirlar tizimi mamlakatimizda raqobat muhitini yaratishga zamin ta’minlaydi. Bozor tizimidagi raqobat iqtisodiy resurslarni tejamli ishlatishga, tovar va xizmatlarni ko‘plab va sifatli ishlab chiqarishni rag‘batlantiradi, xo‘jalik yuritishning eng samarali usullarini yuzaga keltiradi. Iqtisodiy aloqalarning eng ma’qulini topishga undaydi. O‘zbekiston Respublikasining «Raqobat to‘g‘risida»gi qonuni eng avvalo iqtisodiy o‘sishni ta’minlash, bu esa o‘z navbatida raqobat maydonini kengaytirishga, muhimi sog‘lom yangi raqobatchilarni yuzaga keltiradi. Chunki hozirgi kunda kichik biznes va xususiy tadbirkorlar hamda fermerlar harakati safi kengayib bormoqda. Bugungi tadbirkorlar raqobatda qo‘li baland kelishi uchun ilg‘or texnologiyadan samarali foydalanishga qodir bo‘lgan malakali ishchilar va mutaxassislarni jalb etishdan manfaatdordirlar. Raqobat oila a’zolarining faolligini ham yuzaga chiqaradi. Oilaviy tadbirkorlik bilan shug‘ullanuvchi oilalar soni kundan- kunga ortib bormoqdaki, bu ham raqobat muhitini yaratishga xizmat qiladi. Raqobatda bozor xo‘jaligiga xos iqtisodiy saralanib olish tamoyili amal qiladi. Raqobatda yutib chiqqanlar iqtisodiy jihatdan mustahkamlanadi. Yutqazganlar nochor korxona hisoblanib xonavayron 1 Ԕɚɪɚɧɝ: Ʉɚɪɢɦɨɜ ɂ. Ⱥ. 2012 ɣɢɥ ȼɚɬɚɧɢɦɢɡ ɬɚɪɚԕԕɢɺɬɢɧɢ ɹɧɝɢ ɛɨɫԕɢɱɝɚ ɤʆɬɚɪɚɞɢɝɚɧ ɣɢɥ ɛʆɥɚɞɢ. – Ɍ., 2011. – Ȼ. 19–21. 265 bo‘ladi ya’ni bankrotga uchraydi. Davlat sog‘lom raqobat muhitini yaratishdan manfaatdor. Chunki qayerda raqobat munosib o‘rin egallasa, shu yerda iqtisodiy o‘sish yuz beradi. Xalq farovonligi darajasi yangi bosqichga ko‘tariladi. Muxtasar qilib aytganda, mazkur qonun raqobat sohasidagi munosabatlarni tartibga soluvchi, hozirgi kunda ko‘pgina alohida qonunosti hujjatlaridan iborat bo‘lgan me’yorlarni jamlab, yaxlit shaklga keltirishga xizmat qiladi. Bu esa, mazkur sohadagi huquqiy munosabatlarda oshkoralikni ta’minlab, raqobat muhitini yanada sog‘lomlashtiradi. Sog‘lom raqobat esa rivojlanish garovidir. Raqobatlashish muhitining vujudga kelishi va uni saqlashda davlatning roli beqiyosligini ta’kidlash joiz. Davlat iqtisodiy monopolizmni cheklash, umuman antimonopol yo‘l tutishni talab qiladi, chunki busiz raqobatlashish vaziyati paydo bo‘lmaydi. Bu nazarda tutilib, O‘zbekistonda «Raqobat to‘g‘risida»gi yangi qonunga ko‘ra: bozorda sun’iy taqchillik hosil etish; narxlarni monopollashtirish; raqobatlarning bozorga kirib borishiga to‘sqinlik qilish; raqobatning g‘irrom usullarini qo‘llash man etiladi. Download 2.93 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|