1. Belgilangan muddatda qaytarilib berilishi. Bu faqat kreditning
tamoyili emas, balki uning xususiyati, mohiyatini ifodalaydi. Uni pul
berishning boshqa shakllari subsidiya, dotatsiya kabilardan farqi ham
shunda, qaytarish bo‘lmasa, kredit munosabatlari ham bo‘lmaydi.
2. Muddatliligi. Kredit berishning bu tamoyili avvalgi tamoyil bilan
chambarchas bog‘langan. Kredit shartnomasi tuzilayotgan paytda
qaytarish sharti bilan birga muddati ham ko‘rsatiladi. Qarz mablag‘laridan
foydalanganligi uchun to‘lanadigan haq ham uning muddatiga bog‘liq.
3. Kreditdan foydalanganlik uchun haq to‘lash tamoyili. Qarz olib,
birovning mablag‘ini ishlatib turgani uchun ma’lum miqdorda foiz
to‘lanadi. Ssuda kapitali bozorida foiz darajasi muhim rol o‘ynaydi,
bozordagi vaziyatni belgilaydi. Protsent stavkasi shakllanishiga bozor
omillari, eng avvalo, talab va taklif, undan tashqari Markaziy bank hisob
stavkasi, banklararo kredit bozoridagi foiz stavkasi, depozitlar stavkasi
ta’sir etadi. Depozitlar bo‘yicha stavka qancha yuqori bo‘lsa, kredit uchun
ham shuncha yuqori bo‘ladi.
4. Moddiy jihatdan ta’minlanganligi. Qarz oluvchi ham, qarz
beruvchi ham qarzga olingan mablag‘ning qaytarilishiga ishonch, ya’ni
real imkoniyati borligini ifodalaydi. Agar kredit berish uchun real tovar
moddiy boyliklar zaxirasi hisobga olinsa, shuning o‘zi kreditning
ta’minlangani bo‘ladi. Agar kredit mavsumli xarajatlarni qoplash uchun
berilsa, bu xarajatlar real moddiy boyliklar qiymatiga kirishi ko‘zda
tutiladi. Kredit savdo bitimlari uchun berilsa, shartnoma tuzilib, qarz
egasiga qaytarilishi hisobga olinadi.
Kredit berishda garov olish alohida o‘rin tutadi. Kafolatli shartnoma
asosida kredit jismoniy shaxslar, dehqon xo‘jaliklari, fermerlar,
ijarachilarga berilishi mumkin. Bunday shartnomaga ko‘ra, kafolatchi
qarzning qaytarilishiga kafil bo‘ladi, mabodo qarz olgan qaytara olmasa,
kafil bo‘lgan shaxs to‘lashi kerak bo‘ladi. Qarz shartnomasi sug‘urta
kompaniyalari javobgarligi asosida ham tuzilishi mumkin.
5. Maqsadliligi. Kredit qat’iy ravishda aniq maqsad uchun beriladi.
Bank kredit berish uchun qarz olayotganni uni nima maqsadda olayotgani,
undan qanday foyda olishi mumkinligini tahlil qiladi. Tadbirkorlar uni
«biznes-reja»da ko‘rsatadilar. Kredit berayotganda, bank, albatta, uni
hisobga oladi, kreditni qaytarmaslik xatarini belgilaydi.
400
Do'stlaringiz bilan baham: |
