Microsoft Word Оразымбетова М

Сора7лар 81м тапсырмалар: 
q. №асым !7езовты4 ж1мийетлик искер сыпатында хызметлери. 
w. №асым !7езовты4 лирикаларыны4 к5ркемлик 5згешелиги 
e. {Тилек жолында} пьесасыны4 композициясы 81м к5ркемлиги . 
Пайдаланыл2ан 1дебиятлар` 
q. №асым !7езов. Шы2армалары 81м а7дармалары. Н5кис. 
№ара3алпа3стан. qoiu. 
w. Ахметов С. №ара3алпа3 совет поэзиясы. Н5кис, №ара3алпа3стан. qoii.
e. Байниязов №. Та4 жулдызы. Н5кис, №ара3алпа3стан. qoio.
 
 
ХОЖАХМЕТ АХМЕТОВ 
Жобасы 
q. Х.Ахметовты4 д5рети7шилик жолы
w. Шайыр лирикаларында а2арты7шылы3 идеялар. 
Таяныш с5злер. Х.Ахметовты4 лирикалары, 3осы3 формасы, 
еркин 3осы3 8а33ында т6синик, а2арты7шылы3, дидактикалы3 
пикирлери.
%зини4 аз2ана 5мирини4 ишинде жалынлы 81м жигерли ру7хта 
жазыл2ан 3ара3алпа3 лирикасына жа4а формаларды енгизген 1жайып 
3осы3лары менен 3ара3алпа3 1дебияты тарийхында 5лмес из 3алдыр2ан 
шайырларымызды4 бири Х.Ахметов болды. Шайыр qo0i-жылы №о4ырат 
районыны4 Сорк5л а7ылында ту7ыл2ан. Жаслайынан жетим 3алып 5мирди4 
3ыйыншылы3ларын басынан кеширеди. qowe-жылы №о4ыратта2ы балалар 
6йинде т1рбияланады. qowt-жылы Т5ртк6лдеги а7ылхожалы3 техникумына 

---

о3ы72а киреди. Со4 педагогикалы3 техникум2а 5згертеди. Бунда2ы тийкар2ы 
ма3сети халы3ты са7атландыры7 исине белсене араласы7 еди. соны4 менен 
бирге студентлик д17ирде белгили шайырлар Ж.Аймурзаев, А.Матякубов, 
А.Бегимовлар менен 1дебий орталы3та бирге ислесип, к5ркем 1дебият 
8а33ында к5п пикирлеседи. Бул шайырды4 д5рети7шилик жолыны4 
31липлеси7ине 5з т1сирин тийгизбей 3оймады. Усы д17ирде шайырды4 бир 
3анша 3осы3лары газета бетлеринде жары3 к5рди. qowo-e0-жыллары 
Тахтак5пир 81м Кегейли районларында районлы3 комсомол ш5лкемини4 
секретары болып иследи. qoe1-жылы Т5ртк6лде шы2ату2ын {Жас Ленинши} 
({№ара3алпа3стан жаслары}) газетасында жу7аплы хаткер, соны4 менен бир 
7а3ытта педтехникумда жумыс алып барды. Х.Ахметов 3ара3алпа3 тил илими 
бойынша бир неше ма3алалар жазды. Мысалы, {№ара3алпа3 тили 8а33ында} 
деген ма3аласы е4 д1слепки лингвистикалы3 мийнетлерден есапланды. 
Шайырды4 д5ретпелери газета бетлеринде, {Жас жазы7шылар 
шы2армаларыны4 жыйна2ы}нда (Т5ртк6л, qoe0) 81м 5з алдына qot0-жылы 
{№осы3лар} деген ат пенен жары33а шы3ты.
Х.Ахметов 3ара3алпа3 халы3 а7ызеки д5ретпелерин 81м классик 
шайырларды4 3осы3ларын жыйна72а белсене 3атнасты. !сиресе, А.Му7саев 
д5ретпелерин жыйна7да хызметлери айры3ша. Шайыр заман ру78ында 
агитациялы3 сиясий т1рбиялы3, а2арты7шылы3 пикирлерге су72арыл2ан 
3осы3ларды д5ретти 81м 3ара3алпа3 поэзиясыны4 к5ркем формасын 
ра7ажландыры72а хызмет етти. {Х.Ахметов 3осы3ларына тере4 н1зер 
а7дарса4ыз онда сол2ын, сал3ын3анлылы3 пенен жазыл2ан бир де 3атарды 
таба алмайса4, буларда йошлы 3ыз2ынлы3 пенен жазыл2ан 3атарлар басым} –
деген еди проф.С.Ахметов.
9
Шынында да, шайырды4 5мири 3аншелли 3ыс3а бол2аны менен 5зини4 
жанлы ислери ар3алы халы3ты4 м1дениятын 5сири7ге, а2арты7шылы3 
5мирине жеделли аралас3ан болса, лирикаларында да к5тери4килик сезилип 
турады. !сиресе, шайыр миллетти4 билим алы7ы, м1дениятын к5тери7ди4 
6лкен 18мийетке ийе екенлигин т6синеди. {Жамайым}, {Шы3сын оны4 
т1рийпи}, {Латынлас} 3осы3ларында сиясий а2арты7шылы3, т1лим-т1рбия, 
о3ы7-билим 8а33ында2ы 3осы3лары шайырды4 тере4 сезимлер ар3алы 
берилген. Бул тема усы д17ир 1дебиятыны4 тийкар2ы 5згешелиги болды. Бира3 
Х.Ахметовта бул идея 3осы3ты4 жан формасы ар3алы шебер жеткерилген. 
Мысалы,
Бер 3олы4ды
К5р жолы4ды, 
9
Ахметов С. №ара3алпа3 совет поэзиясы. Н5кис, qoii. 

---

Ер изиме жамайым 
О3ып билим
Билип илим
Ал2а бары4 3алмайын 
%нерли елден
%нергерден
:йрен 5нер жамайым 
Бирлесип ис, 
№осы4ыз к6ш, 
Бирликли бол жамайым. 
Еркин 3осы3 формасында жазыл2ан бул лирикасында халы3ты жа3ты 
жол2а басла7, илим ийеле7ге, бирликли а7ызбиршиликке ша3ыры3 ру78ы бар. 
Билимли м1дениятлы ел ж181нге танылады. Бул 81р 3андай ж1мийетте де 
г5нермейту2ын идея. {№ара3алпа3} 3осы2ында шайырды4 ж1мийетлик-сиясий 
пикирлери ж1не де ай3ынлас3ан. {Хан 3алтасы болып келген 3ара3алпа3}. Бул 
3осы3 3атарларында шайыр тарийхый 8а3ый3атлы3ты бере ал2ан. Шайырды4 
пикиринше жа4а д6зим 3ара3алпа3 хал3ын азатлы33а алып шы3ты. {Аты 
3алып еди 5ши7ге енди аз} деп 5шейин деп тур2ан миллет шо3 алып алысты 
деген пикирлерди билдиреди. Бул пикирлерди4 3аншелли дурыслы33а жа3ын 
яки алыс екенлегнине 3арамастан шайырды4 айтажа3 с5зи аны3, я2ный 
3ара3алпа3 хал3ы уллы миллет. Сонлы3тан бас3а халы3лардай м1дениятлы, 
илимли саналы ра7ажлан2ан халы3 болып 5з ерки 3олында азат 81м абат 
миллет д1режесинде жаса7ы керек 81м о2ан 8а3лы деген пикирди ал2а с6реди. 
Шайырды4 5мири г6ресше4 5мир. №андай ла7азымда ислегенине 3арамастан 
ж1мийетти4 ра7ажланы7ына хызмет етти 81м 3осы3ларында да усы н1рсе 
ай3ын сезилип турады. {Жол берме4}, {%шер болды}, {Бул миннети4} 8.т.б. 
3осы3лары бу2ан мысал бола алады. М1деният, билим, а2арты7шылы3 
темаларында {Тарасын}, {Кел 3урдаслар}, {Билим менен жансын шам} 8.т.б. 
6лкен орын ийелейди.
Мийнеткешти4 к5рер к5зи,
К5пке тарасын, тарасын, 
№аллаш му4ын му4лама2а, 
Газит жарасын, жарасын. 
Х.Ахметовты4 81р бир 3осы2ында жанлы ша3ыры3, ж1мийеттеги 
жа4алы3ларды жырла7, жасларды4 7азыйпаларын к5рсети7 айры3шаланып 

---

турады. {Бул миннети4} 3осы2ында турмысты4 жа3сыланы7ы, т12дири 5з 
3олында екенин атап к5рсетеди.
А7ылда бар ески мектеп, 
О3ып ж6р жаслар тиртеклеп 
Соны ара2а тарты4 еплеп, 
Тарты4 жаслар бул миннети4. 
Шайырды4 {Билим менен жансын шам} 3осы2ы мазмун 81м формасы 
бойынша е4 табыслы шы33ан д5ретпеси. Айырым 3атарлары 81ттеки 
афоризмге айланып кеткен.
№ара2ым о3ып билим ал, 
О3ыма2ан адам лал, 
Г6лл1н ис о3ы7 билимде, 
О3ы7 илим, о3ы7 мал. 
Билим тама3 билим нан, 
Билимсизди4 иси 3ам, 
:йрен 5нер билимди. 
Билим менен жансын шам. 
Шайыр д17ир менен те4 31дем таслап, жа4алы3ларды 6гитлеп отырды. 
{Латынлас} 3осы2ында латын 1липбесин халы3ты са7атландыры7да2ы 
18мийетин ашып береди. Улы7ма ал2анда Х.Ахметовты4 81р бир лирикасында 
заман н1песи жанлы ша3ыры3, миллий а2арты7шылы3 идеялар сезилип 
турады.